Asymetria reakcji gospodarek na cenowe szoki naftowe na przykładzie państw UE

Redaktor tomu – dr hab. Mariola Piłatowska, prof. UMK

Przedmiotem prezentowanej monografii jest badanie asymetryczności reakcji aktywności gospodarczej wybranych państw Unii Europejskiej na cenowe szoki naftowe. Istotą oryginalnego podejścia badawczego jest założenie, że odchylenia od długookresowej ścieżki rozwoju gospodarczego, powodowane przez zmiany cen ropy, nie są korygowane natychmiast i przy każdej wielkości odchylenia ani w taki sam sposób dla dodatnich i ujemnych zmian cen. Jest to jednoznaczne z uchyleniem kluczowego założenia przyjmowanego w przypadku zależności liniowych i dopuszczeniem występowania zależności nieliniowych (a szczególnie asymetrycznych).  Prezentowana monografia zasługuje na szczególną uwagę ze względu na kompleksowe ujęcie problematyki asymetryczności reakcji gospodarek na zmiany cen ropy naftowej, zarówno pod względem teoretycznym, jak i praktycznym, a także  ze względu na ważność dla polityki gospodarczej i aktualność omawianych zagadnień, jak też różnorodność stosowanych metod ekonometrycznych.

Przedmowa / 9
Wstęp / 11

ROZDZIAŁ 1. Znaczenie rynku surowców energetycznych w rozwoju gospodarczym/ 19
1.1. Wprowadzenie / 19
1.2. Surowce energetyczne – struktura produkcji i konsumpcji oraz główne kierunki handlu / 21
1.2.1. Struktura światowego wytwarzania energii według surowców / 21
1.2.2. Rezerwy oraz produkcja surowców energetycznych / 24
1.2.3. Konsumpcja surowców energetycznych / 27
1.2.4. Kierunki handlu surowcami energetycznymi / 29
1.3. Relacje między cenami surowców energetycznych / 33
1.4. Typologia benchmarków ropy naftowej / 41
1.5. Konsekwencje kryzysów naftowych w gospodarkach światowych / 44
1.6. Mechanizmy kształtowania cen ropy naftowej na rynkach światowych / 48
1.7. Spekulacje cenowe jako przyczyna szoków naftowych na rynkach światowych / 52

ROZDZIAŁ 2. Wpływ szoków cenowych na gospodarki narodowe / 55
2.1. Wprowadzenie / 55
2.2. Teoretyczne ujęcie szoków gospodarczych / 56
2.2.1. Pojęcie oraz taksonomia szoków ekonomicznych / 56
2.2.2. Szoki ekonomiczne a cykl koniunkturalny / 61
2.3. Makroekonomiczne aspekty transmisji szoków cenowych w gospodarce / 65
2.3.1. Znaczenie cen w ekonomii / 65
2.3.2. Transmisja cenowych szoków w gospodarce / 66
2.3.3. Asymetria transmisji cen w gospodarce – przyczyny i skutki / 73
2.4. Ceny surowców energetycznych a aktywność gospodarcza – przegląd badań / 77
2.4.1. Problematyka pomiaru zależności między cenami surowców a aktywnością gospodarczą / 77
2.4.2. Związki między cenami ropy naftowej a wzrostem gospodarczym / 79
2.4.3. Związki między cenami ropy naftowej a produkcją przemysłową / 82
2.4.4. Związki między cenami ropy naftowej a procesami inflacyjnymi / 84
2.4.5. Znaczenie polityki monetarnej w analizie wpływu szoków cenowych na aktywność gospodarczą / 87
2.4.6. Związki między cenami ropy naftowej a kursami walutowymi / 90
2.4.7. Związki między cenami ropy naftowej a rynkami kapitałowymi / 92
2.5. Podsumowanie / 93

ROZDZIAŁ 3. Długookresowe oraz krótkookresowe zależności między produkcją, inflacją i cenami ropy naftowej w gospodarkach Unii Europejskiej – podejście jednorównaniowe / 95
3.1. Wprowadzenie / 95
3.2. Definicje zmiennych oraz charakterystyka danych empirycznych / 97
3.3. Testowanie integracji oraz kointegracji między produkcją, inflacją i cenami ropy naftowej / 101
3.3.1. Analiza stacjonarności procesów / 101
3.3.2. Testowanie kointegracji liniowej / 104
3.3.3. Testowanie kointegracji progowej / 110
3.3.4. Zależności długookresowe między produkcją, inflacją i cenami ropy naftowej na tle badań empirycznych / 120
3.4. Progowe oraz liniowe modele korekty błędem dla produkcji, inflacji i cen ropy naftowej – analiza asymetrii relacji / 122
3.5. Testowanie przyczynowości w sensie Grangera na podstawie modeli korekty błędem / 128
3.6. Wnioski / 133

ROZDZIAŁ 4. Asymetria reakcji aktywności gospodarczej na naftowe szoki cenowe w gospodarkach Unii Europejskiej – podejście wielorównaniowe / 137
4.1. Wprowadzenie / 137
4.2. Modele VAR dla gospodarek Unii Europejskiej / 140
4.2.1. Modelowanie reakcji aktywności gospodarczej krajów UE w kontekście zmian strukturalnych wywołanych kryzysem finansowym 2008–2009 / 140
4.2.2. Krótkookresowe zależności przyczynowe między aktywnością gospodarczą a cenami ropy naftowej w gospodarkach UE / 152
4.2.3. Testowanie asymetryczności reakcji produkcji oraz inflacji gospodarek UE w reżimach wzrastającej oraz spadającej ceny ropy naftowej / 162
4.3. Porównanie reakcji produkcji oraz inflacji na szoki naftowe w gospodarkach Unii Europejskiej / 165
4.3.1. Funkcja odpowiedzi impulsowych w modelach VAR / 165
4.3.2. Reakcja produkcji i inflacji na naftowe szoki cenowe w gospodarkach Niemiec, Francji i UE (I grupa gospodarek) / 168
4.3.3. Reakcja produkcji i inflacji na cenowe szoki naftowe w gospodarkach Danii i Holandii (II grupa gospodarek) / 175
4.3.4. Reakcja produkcji i inflacji na naftowe szoki cenowe w gospodarkach Polski i Czech (III grupa gospodarek) / 181
4.4. Przyczyny różnic gospodarek Unii Europejskiej w reakcji na cenowe szoki energetyczne / 187

Zakończenie / 195
Bibliografia / 201
Aneks 1. / 217
Załącznik 1 / 223
Spis tabel / 227
Spis wykresów / 228
Spis schematów / 229
Spis rysunków / 230

Andrzej Geise