OPIS
Książka ta została napisana już w 1926 roku, a wydana przez Ferdinand Schöningh-Verlag w Paderborn. Dowody na istnienie Boga, chociaż mogłoby się wydawać, że są prostym przypomnieniem myśli Tomasza z Akwinu, to jednak tak nie jest. Ksiądz Franciszek Sawicki odwołuje się co prawda do Akwinaty, niemniej jednak proponuje swoją wykładnię dowodów na istnienie Boga. Lektura tej książki jest niezwykle ciekawa, gdyż jej autor jako personalista i filozof doskonale znający myśl Immanuela Kanta staje w pewnym dystansie do neoscholastycznego tomizmu. Nie opowiada się jednak w prostej linii po stronie myśli kantowskiej, gdyż poznanie Boga dla pomorskiego myśliciela nie jest jedynie oczywistym postulatem koniecznym dla właściwego uporządkowania ludzkiego życia. […] F. Sawicki zachowuje filozoficzne i teologiczne poznanie, jasno je oddzielając, uzupełniając jednak o swoje podejście psychologiczne. Jak to możliwe również dlatego, że mówienie o Bogu rozpoczyna Sawicki od doświadczenia? Jakie jest to doświadczenie Boga? Ten wytrawny teolog pragnie rozszerzyć tradycyjne, bezdoświadczeniowe mówienie o Bogu. Wiedząc, że klasyczny tomizm wyklucza bezpośrednie doświadczenie Boga jako naturalną zdolność człowieka, Bóg jest przecież Bytem, który całkowicie transcenduje człowieka, niemniej jednak nawet drogi św. Tomasza z Akwinu rozpoczynają się od faktów potocznego doświadczenia napotykanego w świecie fizycznym. Sawicki zmienia akcenty, mówiąc nie tyle o filozofii Boga, ile o filozofii religii. Tym samym pragnie, aby nie była ona rodzajem jakiejś abstrakcyjnej dyscypliny, ale dostrzegała ludzki podmiot. Bóg, który objawia się w świecie, nie jest dla siebie, lecz dla człowieka. […]
Książka ks. Sawickiego Dowody na istnienie Boga nie jest zatem odtworzeniem czy omówieniem pięciu podstawowych dróg prowadzących do wykazania, że Bóg istnieje. Autor tej pracy jest świadomy, że już w dziełach Akwinaty znajdują się inne wskazania przywodzące do stwierdzenia istnienia Boga. Te przyczynki wykorzystuje ks. Sawicki i dlatego też prezentuje we własnym opracowaniu szerszy zakres tychże dowodów. Podkreślone zostają dowody kosmologiczne wychodzące z założenia, że wszechświat świadczy o Bogu. […]
Innym dowodem jest dowód przyczynowo-kauzalny (ex motu). Przeprowadził go już Arystoteles, jakkolwiek odrzucił stworzenie świata oraz przyjmował ruch wieczny. Przez ruch nie należy tu rozumieć tylko ruchu lokalnego, lecz wszelką zmianę, nawet jakościową. Każdy ruch zakłada przyczynę poruszającą, która może być albo w samym bycie poruszanym, albo w bycie innym. Arystoteles rolę Boga traktuje analogicznie do roli, jaką magnes odgrywa w ruchu żelaza. Tak też podobnie Bóg jako przedmiot miłości pociąga wszystkie byty do siebie, powodując przez to ruch. Mamy tu wyraźne nawiązanie do nauki Platona o erosie działającym we wszechświecie. Wyróżnić można dowód entropologiczny mówiący o tym, że suma energii jest niezmienna, chociaż istnieje we wszechświecie zamiana energii idąca w kierunku przemian np. wyższych typów energii w energię najniższego stopnia, jakim jest energia cieplna. Wskazuje to, że entropia istniejąca we wszechświecie musiała mieć początek, względnie dopuszcza się przyjęcie interwencji boskiej w zachodzących w niej nowych początkach. Zatem zarówno sam początek, jak i nowe szeregi procesu entropicznego o charakterze przyczynowym zakładają istnienie Boga. […]
Podobnym dowodem na istnienie Boga jest także ten oparty na ewolucji wszechświata, a wskazujący na istnienie życia na Ziemi. Przyjmuje się bowiem, że skoro nie zawsze życie istniało na Ziemi, a jedynie martwa przyroda, wytłumaczenie przejścia ze stanu nieożywionego do ożywionego zakłada istnienie Boga. Istnienie życia wydaje się z konieczności wskazywać na konieczność istnienia Stwórcy. Dowody teleologiczne, z porządku i celowości, to dowody najbardziej popularne i znane. Nie będziemy się tutaj nad nimi zatrzymywać. Wskazując jedynie na to, że istnienie Boga dla ks. F. Sawickiego to nie fakt a priori, nie jest też jedynie wynikiem analizy zagadnienia prawdy. By udowodnić istnienie Boga, trzeba oprzeć je na doświadczeniu. Był to w ówczesnym świecie pomysł bardzo śmiały, ponieważ doświadczenie określa skończoność i niedoskonałość bytu, co jest zupełnym przeciwieństwem Boga. Ale według ks. F. Sawickiego nie było innego sposobu na stwierdzenie Jego istnienia. Przedstawienie dowodów na istnienie Boga jest możliwe według filozofa z Pelplina tylko wtedy, gdy nie będzie się udowadniać tego istnienia z nieznanej nam wszakże istoty Boga, ale najlepiej czynić to z doświadczenia i refleksji nad dziełami, których jest On autorem, a które my znamy jako rzeczy istniejące.
[…] Najczęściej cytowanym przez Sawickiego autorem jest bezspornie św. Tomasz z Akwinu. To on formułowane przez siebie dowody na istnienie Boga nazywa „drogami”. Podobnie czyni F. Sawicki. I jego dowody mają charakter metafizyczny, a swą wartość czerpią z istotowego powiązania z realistyczną koncepcją bytu, zwłaszcza ze złożonością bytu z istoty i istnienia. Istnienie nie jest naturalnym następstwem istoty i nie wypływa ze struktury bytu, domaga się więc przyjęcia takiego bytu, w którym nie ma zdwojenia na istotę i istnienie. Nietożsamość istoty i istnienia stanowi jedyną racjonalną podstawę przyjęcia Bytu pierwszego, czystego aktu Istnienia. Takie stanowisko Akwinaty podziela nasz filozof. Bardzo dobrze on zna De ente et essentia i następne dzieła Tomasza z Akwinu, w których formułuje wprost dowody na istnienie Boga, Summa contra Gentiles, a przede wszystkim te zaprezentowane w Summa theologiae, De veritate, De potentia Dei czy w komentarzach do Arystotelesa In Physica oraz In Metaphisica.
(Z Wprowadzenia ks. prof. Mirosława Mroza)
SPIS TREŚCI
Ks. Mirosław Mróz
Ks. Franciszek Sawicki jako filozof religii. Dowody na istnienie Boga w przestrzeni jedności wiary i rozumu. Wprowadzenie / IX
KS. FRANCISZEK SAWICKI
DOWODY NA ISTNIENIE BOGA
Przedmowa / 3
Dowody na istnienie Boga jako problem / 7
Drogi wiodące ku poznaniu istnienia / 21
1. Bezpośrednie doświadczenie / 21
2. Dowodzenie na podstawie faktów / 28
3. Dowodzenie z czystych pojęć / 33
4. Dowodzenie z porządku wartości o porządku bytu / 36
5. Obce świadectwo / 38
Zasada racji dostatecznej / 40
Problem przyczynowości / 60
1. Związek przyczynowo-skutkowy / 61
2. Prawo przyczynowości / 75
3. Konsekwencje prawa przyczynowości / 88
4. Dowodzenie z przyczynowości / 105
Powszechne prawa bytu jako podstawa dowodów na istnienie Boga /114
Kwestia podziału dowodów na istnienie Boga / 120
DOWODY KOSMOLOGICZNE / 125
I. Dowód istnienia Boga oparty na istnieniu świata (dowód z przygodności) / 127
1. Konieczność ens a se / 129
2. Istotne właściwości ens a se / 138
3. Jedność ens a se / 148
4. Zaświatowość ens a se / 153
5. Tajemnica aseiczności / 159
6. Bóg jako ens a se / 169
II. Dowód na istnienie Boga ze zdarzeń zachodzących w świecie (dowód z przyczynowości) / 174
1. Konieczność pierwszej przyczyny / 175
2. Bóg jako pierwsza przyczyna / 180
II a. Dodatek do dowodu z przyczynowości / 185
1. Dowód na istnienie Boga z wzrastającej entropii wszechświata / 185
2. Dowody na istnienie Boga z niekompletności przyczynowości naturalnej / 195
a) Pochodzenie życia / 197
b) Pochodzenie duszy / 200
c) Pochodzenie ducha / 202
III. Dowód na istnienie Boga z istotowego urządzenia świata / 206
A. Dowód na istnienie Boga z porządku w świecie (dowód nomologiczny) / 208
1. Ład świata / 208
2. Dowód na [istnienie zasady] porządkującej świat / 210
B. Dowód na istnienie Boga oparty na panowaniu w świecie idei celu (dowód teleologiczny) / 225
1. Realność związku celowego / 225
2. Celowość zewnętrzna / 230
3. Dążenie do celu / 233
4. Dowód działającego celowo boskiego rozumu / 236
C. Istnienie Boga a problem zła / 241
D. Pojęcie Boga w dowodzie nomologicznym i w dowodzie teleologicznym / 254
PSYCHOLOGICZNE DOWODY NA ISTNIENIE BOGA / 257
I. Dowody na istnienie Boga z praw życia duchowego / 261
1. Dowód z praw myślenia (noetyczny dowód na istnienie Boga) / 261
2. Dowód z porządku moralnego (moralny dowód na istnienie Boga) / 268
II. Dowód na istnienie Boga z celowości związków łączących świat naturalny
ze światem duchowym / 284
III. Dowód na istnienie Boga z celowości duchów (Bóg jako postulat ludzkiego życia) / 288
Metafizyczne i religijne pojęcie Boga / 295
Nauki teologiczne
Nauki teologiczne
Nauki teologiczne
Nauki teologiczne
Nauki teologiczne
Nauki teologiczne
Nauki teologiczne
Nauki teologiczne
