Dylemat więźnia. Ostracyzm ateński i jego pierwotne cele

Książce tej przyświeca przekonanie, że dotychczasowe wyjaśnienia mechanizmów działania oraz genezy ateńskiego ostracyzmu są niewystarczające. Mało miejsca poświęca się w niej słynnym ostrakom, czyli ceramicznym skorupom, na których Ateńczycy skrobali imiona nielubianych polityków. Zdaniem autora tym narzędziom ateńskiego ostracyzmu i momentowi głosowania nad wygnaniem jednego z polityków przypisuje się nadmierne znaczenie, zaniedbując inne aspekty i pozostałe etapy długotrwałej procedury.

Zadano tu serię nowych albo względnie nowych pytań. Jedno z nich nigdy dotąd nie zostało jasno w nauce postawione: jak wytłumaczyć to, że dla kilkudziesięcioletnich dziejów ostracyzmu dowiadujemy się o zaledwie kilkunastu skutecznych przypadkach jego zastosowania? I jakie wnioski mogą z tego wynikać dla badania tej instytucji?

Główną tezą książki jest interpretacja ateńskiego ostracyzmu jako mechanizmu wymuszającego kompromis w środowisku ateńskich elit politycznych. Dla potrzeb takiego wywodu skorzystano z narzędzi teorii „ewolucji kooperacji”, sformułowanej przez politologa i matematyka Roberta Axelroda na podstawie tzw. Iterowanego dylematu więźnia.

Rozmowa z autorem na kanale Youtube "Bukbuk": https://www.youtube.com/watch?v=tWAshB0bCwQ

Wykaz skrótów / 11
Przedmowa / 15
Wstęp / 19

Część 1. Najważniejsze problemy badania ateńskiego ostracyzmu
1.1. „Prehistoria” ateńskiego ostracyzmu / 37
1.1.1. Ostracyzm poza Atenami w epoce archaicznej? / 37
1.1.2. Ostracyzm przed ostracyzmem w Atenach epoki archaicznej? / 65
1.1.3. Podsumowanie / 95
1.2. Ostracyzm w Atenach – próba rekonstrukcji / 99
1.2.1. Klejsthenes czy „pokolenie maratonomachów”? Datowanie prawa o ostracyzmie / 101
1.2.2. Ostracyzmy ateńskie 508/507–ok. 416 p.n.e. / 113
1.2.3. Problemy procedury ateńskiego ostracyzmu / 159
1.2.4. Apendyks i: pytanie o ewolucję ostracyzmu w Atenach V wieku p.n.e. / 214

Część 2. Cele ateńskiego ostracyzmu – próba interpretacji
2.1. Kontekst historyczny Klejsthenesowego prawa o ostracyzmie / 229
2.1.1. Reformy Klejsthenesa czy „rewolucja ateńska”? / 229
2.1.2. Prawo o ostracyzmie w systemie reform Klejsthenesa / 236
2.2. Dylemat więźnia – ostracyzm a rywalizacja ateńskich elit politycznych / 239
2.2.1. „Teoria kooperacji” jako możliwy model objaśniający / 239
2.2.2. Sposób działania i pierwotny sens prawa o ostracyzmie – próba rekonstrukcji / 249
2.2.3. Od Peryklesa do Hyperbolosa, czyli przyczyny upadku ateńskiego ostracyzmu / 279

Ilustracje / 289
Bibliografia / 295
Summary / 317
Indeks ogólny / 323
Index locorum / 333

Zbigniew Chojnowski

Marek Węcowski