Etnografia stylu życia kultury dorosłych torunian z zaburzeniami rozwoju

Niniejsza książka, zatytułowana Etnografia stylu życia kultury dorosłych torunian z zaburzeniami rozwoju, stanowi kwintesencję całokształtu mojej pracy naukowo-badawczej, prowadzonej intensywnie w latach 2007–2010. Obejmuje, w jednakowym stopniu, zarówno empiryczne eksploracje terenowe, badania etnograficzne, jak i opracowanie teoretyczne. Badania naukowe, na których oparta jest książka, prowadziłam w ramach grantu MNiSW nr 0795/B/H03/2007/33 w latach 2007–2009 (2010) pt. „Etnograficzne studium obrazu świata i siebie w interpretacji dorosłych torunian z zaburzeniami rozwoju”.

W niniejszej książce skoncentrowałam się na badaniach należących do kulturowego modelu konceptualizowania niepełnosprawności oraz konsekwencji tegoż. Kultura niepełnosprawności, badania pochodzące z tradycji antropologii symbolicznej są soczewką, przez którą oglądam rzeczywistość badawczą i teoretyczną niepełnosprawności. Mimo to przywołuję rozwojowy model badań człowieka w rozdziale trzecim, aby dookreślić podmiot mojego zainteresowania naukowo-badawczego w perspektywie funkcji i dysfunkcji. Opieram się na klasyfikacjach i typologiach wyłącznie w celu dookreślenia właściwości kultury stanowiącej moje zainteresowanie naukowe oraz wskazania podstawy, na jakiej owa przynależność do miejsca w kulturze jest usankcjonowana. Opieram się na wskazaniu ewolucji poglądów naukowych dotyczących niepełnosprawności intelektualnej, wypracowanych przez psychologów klinicznych począwszy od początku XX wieku do chwili obecnej. Akcentuję jednocześnie wszystkie wątki kulturowe w ewolucji definicji zaburzeń rozwoju i/lub niepełnosprawności intelektualnej na świecie i w Polsce.

Z Autoetnograficznego wprowadzenia

Autoetnograficzne wprowadzenie / 9
 
CZĘŚĆ I: Styl życia w świetle literatury
Rozdział 1. Styl życia / 25
1.1. Styl życia w ujęciu Alfreda Adlera, Maxa Webera i Alfreda L. Kroebera – definiowanie pola problemowego / 25
1.2. Styl życia w ujęciu psychologicznym, socjologicznym i antropologicznym XX i XXI wieku / 32
1.3. Styl życia w badaniach psychologicznych, socjologicznych, antropologicznych oraz pedagogicznych XX i XXI wieku / 51
1.3.1. Styl życia w dotychczasowych badaniach osób dorosłych z niepełnosprawnością / 62

CZĘŚĆ II: Badania własne
Rozdział 2. Metodologia badań / 91
Wprowadzenie / 91
2.1. Założenia koncepcyjne badań / 101
2.1.1. Cel ogólny / 108
2.2. Metoda / 120
2.2.1. Procedura badawcza / 123
2.2.2. Wywiady etnograficzne / 126
2.2.3. Etyka gromadzenia danych / 131
2.3. Próba celowa / 132
2.3.1. Trudności podczas gromadzenia danych w kulturze dorosłych torunian z zaburzeniami rozwoju / 137
2.4. Analizy wywiadów etnograficznych i danych obserwacyjnych / 140
2.4.1. Analiza dziedzin / 140
2.4.2. Odkrywanie tematów kulturowych / 142
2.5. Wiarygodność badań i triangulacja / 145
2.6. Ograniczenia badań / 148
Rozdział 3. Styl życia kultury dorosłych torunian z zaburzeniami rozwoju – wyniki badań etnograficznych / 153
Wprowadzenie / 153
3.1. Analiza deskryptywna dziedzin obrazu świata, obrazu siebie i stylu życia / 159
3.1.1. DZIEDZINA I – OBRAZ ŚWIATA / 165
3.1.1.1. Świat jako przyroda / 166
3.1.1.2. Świat jako ludzie / 167
3.1.1.3. Świat jako przestrzeń duchowa / 168
3.1.1.4. Świat jako wartości / 169
3.1.1.5. Świat jako poznanie / 171
3.1.1.6. Świat jako miejsce / 171
3.1.1.6.1. Toruń jako miejsce / 172
3.1.1.7. Świat jako życie / STYL ŻYCIA / 176
3.1.1.7.1. Styl życia / praca / 180
3.1.1.7.2. Styl życia / rekreacja od poniedziałku do piątku / 189
3.1.1.7.3. Styl życia w soboty i niedziele / 198
3.1.1.7.4. Styl życia / wizyty na cmentarzu w niedzielę / 203
3.1.1.7.5. Styl życia / życie we wspólnocie Kościoła / 204
3.1.1.7.6. Styl życia jako UCZENIE SIĘ wzorów życia, obyczajów, rytuałów źródeł / 209
3.1.1.7.6.1. Uczenie się w rodzinie / 210
3.1.1.7.6.2. Uczenie się w Kościele / 219
3.1.1.7.6.3. Spotkania towarzyskie, więzi intymne i pogaduchy / 220
3.1.1.7.6.4. Uczenie się podczas imprez kulturalnych i sportowych / 223
3.1.1.7.6.5. Uczenie się w obiektach kultury, bibliotekach, muzeach / 223
3.1.1.7.6.6. Uczenie się w pracy / 224
3.1.1.7.6.7. Uczenie się dzięki mediom – telewizji – radiu – prasie – Internetowi / 233
3.1.1.7.6.8. Uczenie się niepełnosprawności / 238
3.1.1.8. Świat jako zainteresowania / 239
3.1.1.9. Świat jako wydarzenia / 239
3.1.1.10. Świat jako „nie wiem” / 240
3.1.2. DZIEDZINA II – OBRAZ SIEBIE / 241
3.1.2.1. Obraz siebie – cechy fizyczne / cechy wyglądu / 241
3.1.2.2. Obraz siebie – cechy psychiczne / cechy charakteru / 242
3.1.2.3. Obraz siebie / umiejętności / 246
3.1.2.4. Inne / 248
3.1.2.5. Ważne w życiu / wartości / 248
3.1.2.6. Marzenia / 254
3.1.2.6.1. Obraz siebie w roli matki / ojca w marzeniach i rzeczywistości / 259
3.1.2.6.2. Wymarzony mężczyzna dla mnie / 261
3.1.2.6.3. Wymarzona kobieta dla mnie / 264
3.1.2.6.4. Wymarzona praca dla mnie / 267
Podsumowanie / 269
Rozdział 4. „Życie czyimś planem na życie” – etnografia stylu życia
kultury dorosłych torunian z zaburzeniami rozwoju / 271
4.1. Dziedzina I: ekspresja kultury / 273
4.1.1. Czas / 273
4.1.2. Wydarzenia, aktywność, rytuały / 276
4.1.3. Wiedza kulturowa i język / 277
4.2. Dziedzina II: wartości kultury / 300
4.2.1. Wartości osobiste / 300
4.2.2. Wartości grupy – kultury dorosłych torunian z zaburzeniami rozwoju / 302
4.2.3. Tabu / 305
4.3. Wnioski do teorii habilitacji kulturowej osób dorosłych z zaburzeniami rozwoju / 308
4.4. Wnioski do praktyki wsparcia dorosłych torunian z zaburzeniami rozwoju / 315
 
Zakończenie / 319
Bibliografia / 323
Aneks / 357
Ethnography of the lifestyle of the culture of adults with disability living in Toruń (summary) / 361

Beata Borowska-Beszta