Gry sztuki z architekturą. Nowoczesne powinowactwa i współczesne integracje

Książka, wpisująca się we wciąż aktualne w dobie „postmedializmu” dyskusje o rozmywaniu się granic sztuk, stawia pytanie o miejsce architektury w nowoczesnych systemach sztuk pięknych i we współczesnych definicjach sztuk wizualnych. Inspiracją do podjęcia tych rozważań stały się współczesne praktyki artystyczne, w których wyłania się wyraźnie nurt zainteresowania architekturą oraz sposobami architektonicznej reprezentacji. Współczesne integracje są ukazane na tle dawnych powinowactw, a zwłaszcza na tle osiemnastowiecznej krytyki doktryny ut pictura poesis, nowoczesnych systemów sztuk pięknych, często marginalizujących architekturę, dziewiętnastowiecznego postulatu syntezy sztuk (Gesamtkunswerk) czy koncepcji integracji sztuk z lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych XX wieku. Zwrot ku architekturze, zauważalny w praktykach artystycznych, zostaje przedstawiony również w odniesieniu do przemieszczeń perspektyw badawczych współczesnej humanistyki. Omówione w książce zagadnienia są analizowane z perspektywy badawczej dyscypliny historii sztuki, która – w ciągu kilku ostatnich dekad – uległa wielu metodologicznym „zwrotom”. Rozważania o współczesnych powinowactwach architektury i sztuk wizualnych, zawarte w prezentowanej książce, stanowią propozycję odnowienia historii sztuki – nie tylko jako współczesnej nauki o obrazie, ale i współczesnej nauki o przestrzeni, ze szczególnym uwzględnieniem architektury jako „sztuki kształtowania przestrzeni”. 

Wprowadzenie / 11

Część I. Historia sztuki, architektura i współczesne praktyki artystyczne

Rozdział 1. Historia sztuki jako nauka o obrazach / 29
Prolegomena. Projektowanie i organizacja przestrzeni / 29
Historia sztuki wobec architektury / 42
Patrzenie i obchód / 56
Rozdział 2. Historia sztuki wobec przestrzeni / 63
Historia sztuki wobec ciemności / 63
Historia sztuki i „zwrot przestrzenny” / 77
Krytyka architektury wobec krytyki sztuki / 91

Część II. Architektura i sztuki. Nowoczesne powinowactwa i granice

Rozdział 1. Powinowactwa i pierwszeństwo sztuk / 103
Powinowactwa z wyboru i granice sztuk / 103
Architektura i „nurt horacjański” / 114
Architektura wśród sztuk pięknych / 120
Rozdział 2. Architecture parlante. Między architekturą, poezją a malarstwem / 135
Architecture parlante we współczesnej i nowoczesnej teorii architektury  / 135
Ut architectura poesis / 154
Architektura jako sztuka obrazu / 160
Rozdział 3. Transkrypcje gesamtkunstwerk / 173
Gesamtkunstwerk we współczesnej i nowoczesnej teorii sztuki / 173
Początki gesamtkunstwerk / 181
Gesamtkunstwerk i architektura / 187

Część III. Architektura i sztuki. Współczesne integracje i przemieszczenia
Rozdział 1. Architektura jako sztuka / 201
Architektura wśród sztuk plastycznych / 201
Architektura i wystawy sztuk / 222
Transgresje praktyk i dyscyplin / 247
Rozdział 2. Między rzeźbą a architekturą / 261
Rzeźba architektoniczna / 261
Architektoniczność minimalizmu / 273
Architektoniczność rzeźby / rzeźbiarskość architektury / 289
Rozdział 3. Przestrzenie sztuki i architektury / 301
Architektoniczność instalacji / 301
Sztuka publiczna / sztuka architektoniczna / 338

Część IV. Sztuki wizualne i architektura.W poszukiwaniu wspólnego terenu
Rozdział 1. Od architektury do sztuki / 359
Ineinanderspiel. Gry sztuki i architektury z przestrzenią / 359
Sztuka jako krytyka architektury / 365
Architektura i anarchia, czyli o granicach sztuk / 380
Mur, kurtyna i blok / 388
Terytoria i tereny praktyk artystycznych / 403
Rozdział 2. Gry sztuki ze skalą architektury / 415
Model jako idea architektury / 415
Rzeźby-makiety, czyli propozycje dla architektury / 428
Skalowanie architektury/ 446
Rozdział 3. Od sztuki do architektury / 471
Gry sztuki współczesnej z modernizmami / 471
Między instalacją architektoniczną a rzeźbą / 496
Rozdział 4. Obrazowanie architektury / 519
Modele architektonicznego ciała / 519
Ożywianie przestrzeni publicznej / 534

Zakończenie / 553
Bibliografia / 561
Wykaz ilustracji / 599
Summary / 607
Indeks osobowy / 613

Hanna Faryna-Paszkiewicz

Gabriela Świtek