Modernizacja Polski. Polityki rządowe w latach 1918-2004

Modernizacja Polski. Polityki rządowe w latach 1918 – 2004 to pierwsza w polskiej literaturze monograficzna próba uchwycenia procesów modernizacji ostatniego stulecia. Praca składa się z dwóch  części. Pierwsza to opis narzędzi metodologicznych i teoretycznych objaśniający fenomen tego procesu społecznego, a także sposoby jego badania. Druga podaje analizie kolejne modernizacyjne skoki w trzech radykalnych i odmiennych co do istoty oraz przebiegu okresach: dwudziestoleciu międzywojennym, Polsce Ludowej, III Rzeczypospolitej.

Książka ukazuje, jak kolejne rządy starały się zaprojektować zmiany społeczne, polityczne i ekonomiczne, tak aby doścignąć państwa wysoko rozwinięte. Badania Wojciecha Musiała pozwalają zrozumieć, jakich przekształceń doświadczyło państwo oraz społeczeństwo. Dostarczają czytelnikowi narzędzi służących zrozumieniu współczesnej pozycji  i roli kraju w kontekście międzynarodowym. Autor, opierając się na metodzie studium przypadku, szeroko wykorzystał dane statystyczne oraz dokumenty rządowe. Zapewnia czytelnikowi bezpośredni wgląd w działania podejmowane przez wąskie grono ludzi, decydujące o życiu milionów. Każdy poddany analizie okres dziejów Polski rozpoczyna się „bilansem otwarcia”, zapoznającym odbiorcę z zakresem wyzwań i ograniczeń wielkich przemian, a kończący się podsumowaniem, omawiającym efekty stosownych polityk. Autor stawia pod znakiem zapytania możliwość przyspieszonej, wprowadzonej odgórnie przez elity modernizacji i ukazuje rezultaty dotychczas zrealizowanych „skoków ku nowoczesności”.

Podziękowania / 7
Wstęp / 9
Temat i założenia konstrukcyjne / 9
Metodologia / 14

Rozdział 1. Teorie modernizacji i modele jej wyjaśniania / 27
Wprowadzenie – postęp, nowoczesność i ponowoczesność / 27
Paradygmat modernizacji: wielość perspektyw, założeń i wyjaśnień / 40
Klasyczne teorie modernizacji: założenia i generowane wyjaśnienia / 43
Rewizyjne ujęcia klasycznych teorii modernizacji / 64
Teorie neomodernizacji jako odpowiedź na upadek komunizmu / 90
Podsumowanie / 99

Rozdział 2. Polityki modernizacyjne w dwudziestoleciu międzywojennym (1918–1939) / 105
Wprowadzenie – dziedzictwo okresu zaborów / 107
Budowa nowoczesnego narodu – modernizacja polityczna / 111
Nierozwiązany problem przeludnienia agrarnego – modernizacja społeczna / 125
Rozbudowa spontaniczna a etatyzm – modernizacja gospodarcza / 133
Podsumowanie / 157

Rozdział 3. Modernizacja oparta na modelu sowieckim (1945–1989) / 163
Wprowadzenie – model sowiecki jako alternatywny model modernizacji / 163
Rozwój podniesiony do rangi zapisu konstytucyjnego – modernizacja polityczna / 170
Budowa nowego społeczeństwa – modernizacja społeczna / 175
Gospodarka centralnie planowana – modernizacja gospodarcza / 188
Podsumowanie / 208

Rozdział 4. Między transformacją a modernizacją
Przez integrację (1989–2004) / 213
Wprowadzenie – transformacja a modernizacja przez integrację / 214
Upodmiotowienie – modernizacja polityczna / 218
Przemiany społeczeństwa po upadku komunizmu – modernizacja społeczna / 221
Ku gospodarce wolnorynkowej – modernizacja gospodarcza / 231
Podsumowanie / 259
Rozdział 5. Wnioski / 263

Bibliografia / 271
Summary / 305
Indeks osobowy / 309
Indeks rzeczowy / 317

Agnieszka Palicka

Adam Suławka

Wojciech Musiał