Oblicza prowincji. Galicja w polskojęzycznej prozie pisarzy zaboru austriackiego II połowy XIX wieku

Galicja w okresie autonomii, jak żadna inna dzielnica Rzeczypospolitej pod zaborami, doczekała się wyrazistych etykiet wskazujących na jej specyfikę. Najbardziej znane: Polski Piemont czy galicyjska nędza wskazują co prawda na dwoisty obraz regionu, na ogół jednak dominuje dziś sentymentalna wizja Galicji utrwalona m.in. przez literaturę dwudziestowieczną. Tymczasem, sięgając do tekstów pisarzy galicyjskich z drugiej połowy XIX wieku, zauważyć można bardzo krytyczny osąd obserwowanej przez nich współczesności, kontrastujący z późniejszymi mityzującymi przekształceniami. Celem książki jest zaprezentowanie tego „surowego”, notowanego na gorąco obrazu Galicji, w którym uparcie powtarzają się utyskiwania na gorszość, drugorzędność i marginalizację prowincji. Jest to jednocześnie opowieść o wychodzeniu z owej prowincjonalności i budowaniu silnej tożsamości zbiorowej. Książka nie jest przy tym typową pracą literaturoznawczą, lecz stanowi próbę analizy kulturowej dyskursu dotyczącego Galicji w piśmiennictwie drugiej połowy XIX wieku.

Wstęp: Galicja, czyli prowincja? / 7

Rozdział I. Teoretyczne aspekty prowincjonalizmu i peryferyjności / 23
1. Inspiracje i wstępne rozróżnienia terminologiczne / 23
2. Prowincja w języku / 35
3. Między prowincją a peryferiami / 42
4. Refleksje literaturoznawcze / 47
5. Ramy czasowe, materiał badawczy i układ treści / 59

Rozdział II. Na uboczu Historii? / 65
1. Galicyjska powieść polityczna. Upolitycznienie literatury / 65
2. „Przebudzeni” w „wiecznie drzemiącym królestwie Galicji”. Wokół powstania styczniowego / 71
3. Odwilż na peryferiach. Między powstaniem a „nową erą” Galicji / 95
4. Na politycznej giełdzie. Między ugodą a zasadą / 115
5. W okresie „kulawej autonomii” / 126

Rozdział III. Anatomia zacofania / 131
1. Lokomotywy zmian / 131
2. Geneza zacofania i drogi wyjścia / 139
3. Choroby Galicji / 144
3.1. Grzechy własne / 145
3.2. Pasożyty i pijawki / 150
3.3. W cieniu Austrii / 159
4. Wielki eksperyment: od galicyjskiej nędzy do Eldorado / 167
5. Sukces na peryferiach? / 184

Rozdział IV. (Auto)portret prowincjusza / 195
1. Ku istocie galicyjskości? / 195
2. Zamknięcie w tradycji / 198
3. Prowincjonalne kompleksy / 213
4. Bastion inteligencji / 230

Rozdział V. Ex occidente lux? Dyskusje cywilizacyjne w prozie galicyjskiej / 241
1. Na obrzeżach Cywilizacji? / 241
2. Ducha polskiego okryć skórą angielską / 253
3. Nowy Świat w galicyjskich opłotkach / 263
4. Pół-Azja, czyli „Po co dzikim miliony?” / 279

Zakończenie / 295

Bibliografia / 301
I. Podmiotowa / 301
II. Przedmiotowa / 304

Faces of the province. Galicia in the Polish prose of the writers from Austrian partition in the second part of the nineteenth century. Summary / 321

Michał Krajkowski