Podmiot poznania a nauka

Przemyślenia przedstawiane w tej monografii są poświęcone podmiotowi poznania, który w całej epistemologii nowożytnej odgrywał fundamentalną rolę, w filozofii współczesnej zaś, wraz z jej zwrotem ku paradygmatowi lingwistycznemu, został zdyskredytowany, chociaż przy wnikliwych analizach treści oferowanych przez tę filozofię ujawnia swoją obecność, ukazując, że nie można pozbyć się go całkowicie, gdyż zawsze odciska swoje piętno. Szczególnej dyskredytacji podlega podmiot poznania w filozofii nauki, którą ciągle przenika duch neopozytywizmu z jego ograniczeniem dziedziny eksploracji do gotowej wiedzy i jej językowo wyrażonych rezultatów. Chodzi mi głównie, chociaż nie jedynie, o rozpatrzenie roli podmiotu poznania w nauce. Do rozważenia tego problemu trzeba jednak przyjąć epistemologiczną perspektywę, a poznanie naukowe uznać  za rodzaj poznania niespecyficzny pod względem teoriopoznawczym. Trzeba mianowicie założyć, że nie wyróżnia się ono spośród innych typów poznania cechami istotny mi teoriopoznawczo, ale podlega jedynie ostrzejszym rygorom metodycznym. Tak więc przyjmuję, że dociekania nad poznaniem naukowym zlewają się z ogólną epistemologią, a trend do izolowania tych dwóch dziedzin problemowych tylko spłyca ujęcia,  szczególnie obraz poznania naukowego.

Z Wprowadzenia

Wprowadzenie / 9

Rozdział 1. Pojęcie podmiotu poznania w epistemologii nowożytnej / 15
Immanentyzm i jego krytyka / 15
Podmiot poznania według Kartezjusza / 24
 
Rozdział 2. Obraz podmiotu poznania w filozofii nauki / 35
Zarys perspektywy/ 35
Dyrektywa pierwsza - paradygmat lingwistyczny / 39
Dyrektywa druga - podmiot poznania jako destruktor wiedzy / 50
Dyrektywa trzecia - unaukowienie wiedzy o umyśle / 60
Konkluzja dla rozważań nad podmiotem poznania / 72
 
Rozdział 3. Podmiot poznania w ewolucjonistycznych koncepcjach wiedzy / 75
Panorama ewolucjonizmu / 75
Epistemologia ewolucyjna Karla R. Poppera / 86
David L. Hull - socjologizująca wersja ewolucjonizmu / 91
Peter Munz i ewolucja kulturowa / 96
Gerhard Vollmer - koncepcja biologicznych mechanizmów poznawania / 98
Socjobiologia / 102
Obraz podmiotu poznania w epistemologiach ewolucyjnych / 105
 
Rozdział 4. Podmiot poznania z perspektywy behawioryzmu / 117
Behawioryzm jako psychologia naukowa  / 117
Behawiorystyczny model psychiki i człowieka / 124
Neobehawioryzm / 128
Behawioryzm Burrhusa F. Skinnera / 129
Behawioryzm epistemologiczny / 133
Behawiorystyczny podmiot poznania/ 137
Behawiorystyczna koncepcja poznania / 148
 
Rozdział 5. Podmiot poznania i wiedza w perspektywie psychoanalizy / 153
Status psychoanalizy Freuda / 153
Wgląd we freudyzm jako podstawę konstrukcji epistemologicznej / 159
Freudowski obraz podmiotu poznania / 173
Wiedza konstruowana przez psychoanalityczny model podmiotu poznania / 183
 
Rozdział 6. Neopsychoanaliza kulturowa i społeczna / 195
Tezy neopsychoanalizy o znaczeniu epistemologicznym / 195
Podmiot poznania implikowany przez neopsychoanalizę / 204
 
Rozdział 7. Podmiot poznania w naukach o poznaniu / 219
Nauki o poznaniu jako unia filozofii z nauką / 219
Relacja nauk o poznaniu do nauki / 221
Kategoria podmiotowości w naukach o poznaniu / 235
Koncepcja sztucznej inteligencji / 240
Słaba wersja koncepcji sztucznej inteligencji / 240
Silna wersja koncepcji sztucznej inteligencji / 245
Podmiot poznania według koncepcji sztucznej inteligencji / 249
Zbiór podmiotów poznania / 249
Natura rozumu / 260
Świadomość / 262
Wiedza i poznanie w koncepcji sztucznej inteligencji / 265
 
Rozdział 8. Konstrukcja modelu podmiotu poznania / 269
Podmiot poznania jako abstrakcja / 269
Antropologiczna podstawa konstrukcji podmiotu poznania / 275
Współczesne antropologiczne przedstawienia człowieka / 280
Charakter koncepcji człowieka znaczących dla epistemologii / 293
Redukcjonistyczne koncepcje człowieka / 306

Rozdział 9. Wielowymiarowy podmiot poznania / 317
Człowiek wielowymiarowy / 317
Obraz uczonego w kulturze / 336
Podmiot poznania w koncepcji człowieka wielowymiarowego / 343
 
Bibliografia / 363
Summary. The knowing subject and science / 371
Indeks osobowy / 375

Małgorzata Czarnocka