Studia o muzealnej pamięci na ziemiach dawnej Rzeczpospolitej do roku 1918

Muzea, kolekcje czy inicjatywy muzealne istniejące i kształtowane na ziemiach dawnej Rzeczpospolitej Obojga Narodów do 1918 r. nie były dotychczas przedmiotem szerszych badań. Nieznane pozostawały skala zjawiska i sposób funkcjonowania tych zbiorów w ówczesnej wielorakiej kulturze pamięci. Niniejsza publikacja to próba wypełnienia tej luki. Punktem wyjścia do zawartych w książce studiów jest muzeum rozumiane jako instytucja publiczna, opierająca swoją działalność na prezentacji i dydaktycznym wykorzystaniu obiektów wizualnych tworzących kolekcję.

Monografia jest podzielona na cztery części poświęcone wybranym zagadnieniom – w pierwszej muzeum jest ujęte jako przestrzeń edukacji, w drugiej – jako obszar symbolizacji dziejów, historii narodu, rodów, kultury, a przede wszystkim sztuki. Trzecia część odnosi się do ziemi i zamieszkującego ją ludu w sensie ojczyzny/ojczyzn, w aspekcie przyrody i cywilizacji, natomiast część czwarta obejmuje zagadnienia związane ze skomplikowanymi na ogół relacjami pomiędzy narodami żyjącymi na dawnych ziemiach Rzeczpospolitej. Publikację zamyka wykaz muzeów i placówek o charakterze muzealnym zlokalizowanych tu przed 1918 r.

Wprowadzenie / 7
Introduction / 19

Aldona Tołysz, Muzeum w kulturze polskiej – próba analizy semantycznej / 29
Tomasz F. de Rosset, Muzeum na ziemiach Rzeczpospolitej wobec pamięci / 45

I. Muzeum jako przestrzeń edukacji
Aldona Tołysz, Edukacyjna funkcja muzeów polskich za I Rzeczpospolitej i w epoce rozbiorów / 65

II. Pamięć dziejów i żywotność narodu
Hanna Jurkowska, Aleksandra Jakóbczyk-Gola, Muzeum, historia i sentymentalizm: katalog Domu Gotyckiego Izabeli Czartoryskiej / 99
Kamila Kłudkiewicz, Zbrojownie w XIX wieku na ziemiach polskich. Pamięć rodowa i pamięć narodowa / 123
Aldona Tołysz, Piękny pomnik narodowy. Z dziejów kształtowania się muzeum artystycznego na ziemiach dawnej Rzeczpospolitej / 157
Agnieszka Kluczewska-Wójcik, Narodowe czy współczesne? Muzealna „pamięć” nowej sztuki / 187
Ewelina Bednarz Doiczmanowa, Muzea Kościoła katolickiego / 209
Dobromiła Rzyska-Laube, Kształtowanie pamięci w muzeach prywatnych polskich ziemian na Pomorzu Nadwiślańskim / 239

III. Pamięć miejsca i pamięć ludu
Piotr Daszkiewicz, Pamięć historyczna polskich zbiorów przyrodniczych / 279
Małgorzata Wawrzak, Muzea ziemi swojej: (re)prezentacja prowincji / 293
Hubert Czachowski, Święty obowiązek. Etnologiczne drogi do muzealnictwa przed rokiem 1918 / 337
Ewa Manikowska, Muzea, wystawy i początki kolekcjonerstwa etnograficznego w Galicji Wschodniej (1873–1899) / 373

IV. Muzeum polskie na obczyźnie i muzealne pamięci narodowe w kraju
Grzegorz P. Bąbiak, Muzeum Narodowe Polskie w Rapperswilu / 399
Milena Woźniak-Koch, Kolekcja i „Muzeum Starożytności Żydowskich z daru Mathiasa Bersohna” w Warszawie. Przyczynek do kolekcjonerstwa judaików na przełomie XIX i XX wieku / 435
Dariusz Dąbrowski, Pamięć wyparta. O rosyjskich muzeach na ziemiach Rzeczpospolitej /457
Michał F. Woźniak, Polskie i niemieckie inicjatywy muzealne na ziemiach zaboru pruskiego w drugiej połowie XIX wieku. Część I: Uwagi ogólne oraz muzea w Poznaniu / 513
Michał F. Woźniak, Polskie i niemieckie inicjatywy muzealne na ziemiach zaboru pruskiego w drugiej połowie XIX wieku. Część II: Muzea w Toruniu i Bydgoszczy / 549

V. Wykaz muzeów i placówek o charakterze muzealnym na ziemiach Rzeczpospolitej / 591
Indeks osób / 621
Spis ilustracji / 647
Spis autorów / 659
Authors / 663

Tomasz F. de Rosset

Aldona Tołysz

Małgorzata Wawrzak