Artystyczna rekonkwista. Sztuka w międzywojennej Polsce i Europie

Artystyczna rekonkwista stanowi odpowiedź na wyzwanie, przed jakim stanęła Polska i pozostałe kraje Europy Środkowo-Wschodniej po 1989 roku – zbadania siły własnej tradycji i możliwości konwergencji z kulturą Zachodu, bez utraty narodowej odrębności. Rozprawa wskazuje, iż poczucie przynależności do wielkiej tradycji europejskiej kultury nie stoi w sprzeczności z akcentowaniem specyfiki artystycznych koncepcji i teoretycznych rozważań, powstałych w Europie Środkowej i na wschodnich rubieżach Starego Kontynentu. Zawarty w monografii namysł nad skomplikowaną siecią artystycznych powiązań między centralnymi i peryferyjnymi ośrodkami w Europie międzywojennych dekad, służy wtopieniu środkowo- i wschodnio-europejskiego regionu w euro-atlantycki dyskurs historiograficzny, a tym samym rozszerzeniu kanonicznych narracji o sztuce o obszar silnie naznaczony skutkami dziewiętnastowiecznego imperializmu i Wielkiej Wojny – traumatycznych doświadczeń prowadzących ostatecznie do urzeczywistnienia nadziei poszczególnych narodów na uzyskanie suwerennej państwowości. Książka ukazuje złożoność geokulturowej mapy Europy lat 20. i 30., stymulując debatę na temat pozycji, jaką przed 1939 rokiem zajmowała Polska, a także wnosi wkład w dyskusję na temat odrębności środkowoeuropejskiego makroregionu.

OD AUTORKI / 7

I. ZWROT KU PRZESZŁOŚCI / 19
Włochy / 23
Niemcy / 31
Francja / 41
Nowy klasycyzm / 53
Nowy realizm / 64

II. TRZY TOTALITARYZMY / 67
„Lenin sztuki sowieckiej jeszcze się nie narodził”. Sztuka radziecka w Warszawie 1933 r. / 69
„Drogie słowo »Ukraina«”. Retrospektywna wystawa sztuki ukraińskiej w Warszawie 1934 r. / 88
„Ku szczęściu narodu”. Sztuka ventennio fascista w Warszawie 1935 r. / 96
„Artysta musi być polityczny!”. Rzeźba niemiecka w Warszawie 1938 r. / 117

III. ROZPAD IMPERIUM / 135
Po upadku monarchii austro-węgierskiej. Wystawa współczesnej sztuki austriackiej / 137
Artystyczne samookreślenie nowych państw narodowych / 150
Czechosłowacja / 150
Rumunia / 153
Królestwo Serbów, Chorwatów i Słoweńców / 155
W przededniu wojny. Sztuka Królestwa Węgier w warszawskiej Zachęcie / 159

IV. TRADYCJA ŁACIŃSKA. KONTYNUACJA I KONTESTACJA / 181
„Mały wielki kraj”. Idiomy tożsamości w sztuce belgijskiej / 183
Realizm holenderski / 200
„Szlachetny klasycyzm”. Francuska rzeźba międzywojenna / 202

V. KRAJE BASENU MORZA BAŁTYCKIEGO / 223
Aura Północy. Paradygmaty sztuki duńskiej / 225
Polityka kulturalna na Litwie / 250
Łotewskość. Etnosymbolizm i neorealizm w sztuce / 252
Estońskość. Między „chłopskością” a „późnym impresjonizmem” / 270

VI. WYSPIARSKI GUST / 291
Sztuka Anglii, Walii, Szkocji i Irlandii w Warszawie 1939 r. / 293

VII. POLSKIE IDIOMY REALIZMU. LUSTRZANE ODBICIA CZY MUZEALNE WZORY? / 319
Tadeusz Pruszkowski. Zapomniany neohumanista / 321
„Realizm szlachetny”. Polska szkoła malowania / 346
Realizm wielowariantowy / 376
Tradycja polskiego realizmu / 385
Sztuka narodowa / 390
Meandry neorealizmu. Emulacja czy persyflaż? / 393

VIII. NIEROZSTRZYGNIĘTE KWESTIE. WIELKI STYL CZY CHYBIONA PROPAGANDA? / 427
Mit Marszałka / 429
Malarstwo historyczne. Utracona formuła patosu / 439

IX. DIALOG Z DAWNYMI MISTRZAMI / 453
Parafrazy w sztuce sakralnej / 455
Zmodernizowany mediewizm / 459
Polskie interpretacje / 467
„Nowy człowiek”. Zgłębianie pamięci kulturowej / 475

KODA. NARODOWA ODRĘBNOŚĆ CZY AUTARKIA KULTUROWA? / 497

WYBRANA BIBLIOGRAFIA / 505
SPIS ILUSTRACJI / 511
SUMMARY / 535
INDEKS OSÓB / 541

Irena Kossowska