Tendencje rozwojowe polskich i rosyjskich nazw zawodowych kobiet na tle języka czeskiego

Niniejsza monografia jest próbą opisu tendencji rozwojowych nazw zawodowych kobiet w języku polskim i rosyjskim ze szczególnym wskazaniem na ich żeńskie formy. Tło dla rozważań stanowi język czeski, którego wybór uzasadnia właściwa mu symetryczność rodzajowo-płciowa. Analiza prezentowanego materiału przeprowadzana jest zarówno na bazie opozycji: języki asymetryczne pod względem rodzaju i płci (polski i rosyjski) – symetryczna czeszczyzna, jak też na podstawie obserwacji indywidualnych relacji między poszczególnymi językami: polskim i rosyjskim, rosyjskim i czeskim czy polskim i czeskim. Omawiane języki nie są tu zatem traktowane równorzędnie, a czeszczyzna jest przywoływana głównie w charakterze swoistego tertium comparationis. 

Zakres badawczy prezentowanej publikacji obejmuje aspekty słowotwórcze, semantyczne oraz stylistyczne nazw zawodowych kobiet, choć w tle tych zagadnień częściowo poruszane są również problemy natury morfologicznej oraz składniowej.  Zebrany na potrzeby niniejszego opracowania korpus materiałowy ma charakter otwarty i może być uzupełniany w omawianych językach dzięki pojawianiu się kolejnych żeńskich form nazw zawodowych kobiet. Praktyczna wartość monografii przejawia się w możliwości zastosowania jej tez i wniosków w typologii porównawczej, gramatyce porównawczej, gramatyce praktycznej opisywanych języków oraz w praktyce tłumaczeniowej.

Ze Wstępu

Wstęp / 7

1. Język w prasie jako źródło normotwórcze współczesnego języka / 29
1.1. Norma językowa / 29
1.2. Rola mass mediów w kształtowaniu współczesnego języka / 33
1.3. O języku w prasie / 40

2. Sfery występowania żeńskich form nazw zawodowych kobiet / 44
2.1. O wypełnianiu „luk leksykalnych” / 44
2.1.1. Sport / 45
2.1.2. Sztuka / 52
2.1.3. Prestiżowe stanowiska w administracji publicznej, gospodarce i polityce / 65
2.1.4. Armia i służby mundurowe / 81
2.1.5. Nominacje kobiet w stereotypowo „męskich” rodzajach działalności zawodowej / 88
2.1.6. Prostytut, niań i przedszkolanek, czyli nominacje mężczyzn w stereotypowo „kobiecych” rodzajach działalności zawodowej / 106
2.1.7. Nauka i szkolnictwo wyższe / 116
2.1.8. Kościół / 119
2.2. Problem kodyfikacji / 129

3. O (nie tylko słowotwórczych) możliwościach języka / 151
3.1. Derywacja sufiksalna / 151
3.1.1. Różnorodna interpretacja nacechowania ekspresywnego sufiksów / 159
3.2. Niesufiksalne sposoby tworzenia nazw zawodowych kobiet / 176
3.2.1. Pani, kobieta, женщина / 176
3.2.2. Formy o odmianie przymiotnikowej / 178
3.2.3. Rosyjskie skrótowce / 180
3.2.4. Adresatywy / 181
3.3. Problem poprawności językowej / 183
3.3.1. O potoczności / 189
3.4. Czyja jest ta teka? ministra czy minister? / 198
3.4.1. Rodzaj a płeć / 198
3.4.2. Rodzaj gramatyczny rzeczownika „minister” / 202
3.5. Новый врач пришла / 206
3.6. O formach potencjalnych / 211

4. Chaos paradoksów / 215
4.1. Feminativa i masculina / 215
4.2. Referencjalna i generyczna interpretacja nazw zawodowych / 218
4.3. O konieczności podkreślenia płci desygnatu / 226
4.3.1. Nieporozumienia komunikacyjne / 226
4.3.2. Ogłoszenia prasowe / 240
4.4. Czy maskulinizacja emancypuje język, a rosyjski jest uboższy od polskiego? / 246
4.5. Czy czeszczyźnie potrzebna jest lingwistyka feministyczna? . 251
4.6. O rosyjskiej nazwie секретарша / 260
4.7. Nazwy zawodowe kobiet w nekrologach / 262
4.8. Nazwy zawodowe kobiet w dyskursie naukowym / 269
Zakończenie / 279
Bibliografia / 291
Названия женщин по профеcсии в польском и русском языках по сравнению с чешским (Резюмé) / 311

Katarzyna Dembska