Ustawa zasadnicza w praktyce Republiki Federalnej Niemiec (1949-1989)

[...] dobrze się dzieje, że praca [...] ukazuje się właśnie teraz, kiedy mamy odpowiedni odstęp czasowy umożliwiający nie tylko zreferowanie samego kształtu prawnego RFN przed zjednoczeniem Niemiec, ale też i ożywioną dyskusję na temat dalszych problemów funkcjonowania RFN oraz jej państw członkowskich.

Z recenzji prof. dr hab. Bogusława Banaszaka

[...] monografia wypełnia ewidentnie lukę w istniejących badaniach i jest z pewnością pracą bardzo oczekiwaną przez tych wszystkich, których interesują współczesne Niemcy. Praca może być adresowana do prawników, politologów, specjalistów stosunków międzynarodowych, historyków prawa i ustroju, specjalistów z zakresu europeistyki, dziennikarzy, studentów i przedstawicieli innych profesji.

Z recenzji prof. dr hab. Zbigniewa Witkowskiego

Wstęp 13
Część I. Zagadnienia historyczno-polityczne

§ 1. Okupacja Niemiec i utworzenie Republiki Federalnej Niemiec /25
Kapitulacja III Rzeszy i bilans przegranej wojny /26
Podstawa prawna okupacji i organy władzy okupacyjnej /28
Denazyfikacja i proces norymberski /30
Odbudowa życia politycznego w strefach zachodnich /32
Powstanie Bizonii i Trizonii 34
Reforma walutowa i udział Niemiec Zachodnich w planie Marshalla /35
Uchwalenie Ustawy zasadniczej, pierwsze wybory parlamentarne i powołanie pierwszego gabinetu /37
Zakończenie stanu wojny /39
Podsumowanie /39

§ 2. Era adenauerowska /41
Charakterystyka ogólna /41
Polityka zagraniczna kanclerza K. Adenauera /42
Doktryna Hallsteina /46
Polityka wewnętrzna kanclerza K. Adenauera /47
Podsumowanie /51

§ 3. Od kanclerstwa L. Erharda do rządów Wielkiej Koalicji /53
Rządy L. Erharda /53
Powstanie Wielkiej Koalicji i jej rządy /54
Kontynuacja i modyfikacja polityki zagranicznej K. Adenauera /57
Zbliżenie socjaldemokratów i liberałów /57
Podsumowanie /58

§ 4. Era W. Brandta i jej schyłek /59
Tak zwana zmiana władzy /59
Nowa polityka wschodnia /60
Układ zasadniczy z NRD /62
Polityka wewnętrzna W. Brandta /63
Rządy H. Schmidta /65
Podsumowanie /68

§ 5. Era H. Kohla do chwili zjednoczenia Niemiec /69
Odwrócenie koalicji /69
Polityka wewnętrzna /71
Polityka zagraniczna /72
Na drodze do zjednoczenia Niemiec /74
Podsumowanie /77

Część II. Zagadnienia konstytucyjne i ustrojowe

§ 6. Geneza i ogólna charakterystyka Ustawy zasadniczej /81
Przygotowanie Ustawy zasadniczej /82
Struktura Ustawy zasadniczej /85
Charakter Ustawy zasadniczej /87
Procedura zmiany konstytucji /89
Problem uchwalenia nowej konstytucji /90
Podsumowanie /91

§ 7. Zasady ustroju /93
Charakter podstawowych zasad ustrojowych /94
Zasada demokracji /94
Zasada państwa prawa /97
Zasada państwa socjalnego /99
Zasada federalizmu /103
Podsumowanie /108

§ 8. Nowele konstytucyjne /111
Charakter nowelizacji /111
Najważniejsze nowelizacje za rządów K. Adenauera /112
Najważniejsze nowelizacje w okresie rządów Wielkiej Koalicji /116
Podsumowanie /124

§ 9. Prawa podstawowe /127
Prawa podstawowe w świetle Ustawy zasadniczej i aktów międzynarodowych /128
Rozwój niektórych praw podstawowych w ustawodawstwie federalnym /138
Rozwój praw podstawowych w orzecznictwie Federalnego Trybunału Konstytucyjnego /141
Podsumowanie /153

§ 10. Partie polityczne /155
Zachodnioniemiecka scena polityczna /156
Charakter systemu partyjnego /161
Działalność partii politycznych w świetle Ustawy zasadniczej i ustawodawstwa /162
Działalność partii politycznych w świetle orzecznictwa Federalnego Trybunału Konstytucyjnego /164
Delegalizacja partii politycznych /170
Podsumowanie /172

§ 11. Podział kompetencji między Federację a kraje /175
Podział kompetencji w świetle Ustawy zasadniczej i kierunek jego ewolucji /175
Podział kompetencji ustawodawczych /176
Podział kompetencji administracyjnych /181
Współpraca krajów na płaszczyźnie konferencji premierów /182
Podsumowanie /184

§ 12. Parlament Federalny /185
System wyborczy /186
Kadencja Parlamentu /193
Stanowisko prawnoustrojowe posłów do Bundestagu /194
Struktura wewnętrzna /196
Kompetencje /201
Proces ustawodawczy /202
Kontrola nad działalnością Rządu Federalnego /204
Podsumowanie /208

§ 13. Rada Federalna /211
Tradycja historyczna /211
Skład i struktura wewnętrzna /211
Kompetencje /215
Charakter Rady /219
Podsumowanie /220

§ 14. Kanclerz Federalny i Rząd Federalny /221
Powoływanie i skład rządu /221
Demokracja kanclerska /225
Zmiany oraz dymisja rządu /228
Wotum nieufności i odmowa wotum zaufania /229
Podsumowanie /233

§ 15. Prezydent Federalny /235
Pozycja prawnoustrojowa Prezydenta /235
Wybory prezydenckie /236
Odpowiedzialność Prezydenta /238
Kompetencje głowy państwa /239
Podsumowanie /242

§ 16. Federalny Trybunał Konstytucyjny /243
Tradycja historyczna /244
Skład, organizacja, status sędziów /245
Walka o faktyczną pozycję Trybunału /246
Kompetencje Trybunału /249
Rola orzecznictwa konstytucyjnego /252
Podsumowanie /253

§ 17. System sądownictwa /257
Wymiar sprawiedliwości w świetle Ustawy zasadniczej i jej poprawek /257
Sądy powszechne i ich funkcjonowanie /261
Tradycja i struktura sądów specjalnych /265
Powstanie i funkcjonowanie sądów administracyjnych /266
Powstanie i funkcjonowanie sądów pracy /267
Powstanie i funkcjonowanie sądów socjalnych /268
Powstanie i funkcjonowanie sądów finansowych /269
Podsumowanie /270

Zakończenie /271
Podstawowa bibliografia 279
Tabele /289
Summary /305

Danuta Janicka