OPIS
Książka jest pokłosiem IV Kongresu Badaczy Osiemnastego Wieku, zorganizowanego we wrześniu 2022 r. w Toruniu przez Wydział Nauk Historycznych i Wydział Humanistyczny Uniwersytetu Mikołaja Kopernika pod hasłem Wiek osiemnasty od kuchni. Organizatorom przyświecała intencja, aby wielkie problemy XVIII w. (polityka, kultura, edukacja) – rozpatrywane jako zjawiska izolowane bądź w ujęciu komparatystycznym – zostały poruszone od strony szczegółów dotąd nieujawnianych, niepodanych do ogólnej wiadomości,
niejako „od kuchni”. Hasło kongresu było wyrazem pragnienia pokazania epoki z innej niż dotychczas perspektywy, przez pryzmat zjawisk rozwijających się poza głównym obiegiem czy nurtem oświecenia, zdarzeń rozgrywających się na prowincji, z dala od najważniejszych ośrodków politycznych i kulturalnych, z punktu widzenia postaci drugiego planu, często marginalizowanych i pomijanych.
Na niniejszy tom składa się 39 artykułów, pomieszczonych w siedmiu częściach, i sześć głosów w dyskusji panelowej.
SPIS TREŚCI
Wstęp / 11
JAROSŁAW DUMANOWSKI
Oświecenie od kuchni. Jedzenie, smak i wiedza w XVIII w. / 23
TERESA KOSTKIEWICZOWA
Człowiek (elit) oświecenia: między kuchnią a salonem / 41
Część pierwsza
Kuchnia polityczna
JACEK KORDEL
O dostęp do wiedzy i władzy. Relacje dyplomatyczne na dworze saskim w okresie regencji Franciszka Ksawerego i w pierwszych latach panowania Fryderyka Augusta III
(1764–1779) / 55
PAWEŁ ZAJĄC OMI
Dyplomacja papieska a społeczność żydowska Rzeczypospolitej w połowie XVIII w. / 71
MONIKA JUSUPOVIĆ
Metody tworzenia partii dworskiej na Litwie na przykładzie sejmiku wileńskiego / 87
MAGDALENA GAWLIK
Trudne przypadki posła Wybickiego / 103
Część druga
Oświeceniowe anomalie i rubieże stołu oświecenia
BARBARA WOLSKA
Wiersze erotyczno-obsceniczne oświecenia jako fenomen społeczno-obyczajowy
i literacki oraz zapis strategii przekraczania seksualnego tabu / 117
KRYSTYNA KRAWIEC-ZŁOTKOWSKA
W świecie wisielców i upiornej wyobraźni Jana Potockiego. Glosa do badań Rękopisu znalezionego w Saragossie / 153
DANUTA KÜNSTLER-LANGNER
Poezja Józefa Baki. O makabrycznym festiwalu istot nieprzyjemnych / 169
STANISŁAW ŚWITLIK
Praktyki żywnościowe w utopii XVIII w. / 183
ADAM KUCHARSKI
Anomalie w przebiegu polskich podróży edukacyjnych XVIII w. – przestrogi i przewiny / 197
PAWEŁ MATYASZEWSKI
Arzas i Ismenia Monteskiusza: obierki Listów perskich czy propozycja nowego menu? / 217
JANUSZ RYBA
„Kulinarny” Rękopis / 235
IZABELLA ZATORSKA
Spod stołu oświecenia: Koty Moncrifa z 1727 r. przeczytane Monteskiuszem z 1721 r. / 247
MAŁGORZATA SOKOŁOWICZ
Literackie „okruszki”, literackie „obierki”. Obraz Egiptu w Pielgrzymce ks. Józefa Drohojowskiego… / 265
Część trzecia
Buduarowe strategie. Między towarzyską konwencją a polityczną rozgrywką
DARIUSZ ROLNIK
Niewiasty w świecie „małej” polityki w czasach stanisławowskich. Przykład Marianny Chmarzyny, wojewodziny mińskiej / 285
EWA DANOWSKA
„Wielka mądrocha”. Katarzyna z Potockich Kossakowska (1722–1803) / 305
KATARZYNA JAGIEŁŁO-JAKUBASZEK
Urszula z Zamoyskich Mniszchowa i kulisy wizyty króla Stanisława Augusta Poniatowskiego w Wiśniowcu w 1787 r. / 315
AGNIESZKA LASZCZAK-SŁABY
Anna Dobrogniewa z Jabłonowskich Lanckorońska (1745–1782), kasztelanowa kijowska. Baczna komentatorka życia salonowego w drugiej połowie XVIII w. / 333
PAWEŁ IGNACZAK
Sztuka buduaru? Funkcje dzieł amatorskich polskich arystokratek drugiej połowy XVIII w. – rekonesans badawczy / 347
Część czwarta
Nieoczywiste przestrzenie polskiego oświecenia
FILIP WOLAŃSKI
Nieoczywistość Orientu. Inność kulturowa Imperium Osmańskiego w relacjach polskich legacji dyplomatycznych w XVIII w. / 365
KLAUDIA SOCHA
Rzeczpospolita pięciu alfabetów / 379
MAŁGORZATA CHACHAJ
Uwagi o genezie i recepcji Pieśni dla ludu Juliana Ursyna Niemcewicza / 397
PAULINA PODOLSKA
Szubrawstwo od kuchni. O pismach skonfiskowanych Ignacemu Szydłowskiemu / 417
Część piąta
Polski wiek XVIII jako przedmiot badań porównawczych. Od studiów przypadków ku próbom syntezy
MICHAŁ ZWIERZYKOWSKI
Polskie drogi do budowy sprawnego państwa w XVIII w. Refleksje na temat przemian instytucji centralnych i terenowych Rzeczypospolitej na tle europejskich badań „oddolnego budowania państwa” / 435
ANNA GRZEŚKOWIAK-KRWAWICZ
Polska myśl polityczna wobec oświeceniowych teorii państwa. Recepcja – dialog – odrzucenie? / 451
KATARZYNA GRZYMAŁA
Adama Wawrzeńca Rzewuskiego Kasztelana Witebskiego o Formie Rządu republikańskiego Myśli – między staroszlachecką cnotą a russowskim afektem / 473
MAGDALENA KINGA GÓRSKA
Inskrypcja w XVIII w. jako odzwierciedlenie przemian estetycznych i kulturowych / 485
MARCIN CIEŃSKI
Literatura polskiego oświecenia w perspektywie europejskiej. Wokół stanu i perspektyw badań / 505
Część szósta
Scena muzyczna od kuchni
AGNIESZKA KOZYRA
Muzyczność w teatrze Wojciecha Bogusławskiego jako element jego strategii
marketingowej / 523
JOLANTA DYGUL
La bella verità: Carlo Goldoni o teatrze muzycznym / 539
ALEKSANDRA KAJDAŃSKA
„Bon air, grâce modeste” – Gottfried Taubert i jego instrukcje na temat etykiety i tańca w XVIII w. / 553
Część siódma
Poeci od kuchni – badania nad poezją
ROMAN DĄBROWSKI
O estetycznej kuchni autorów późnooświeceniowych poematów / 569
ŻANNA NIEKRASZEWICZ-KAROTKAJA
„Przypatrzcie się ptakom podniebnym”: „ptasia kuchnia” adaptacji piosenek ludowych w kulturze poetyckiej XVIII w. / 587
BOŻENA MAZURKOWA
Warsztatowe wariacje Franciszka Dionizego Kniaźnina w poetyckich odsłonach
Erotyków / 607
WOJCIECH KALISZEWSKI
Portret poety leniwego. Stanisław Trembecki i jego pisanie / 625
KRYSTYNA MAKSIMOWICZ
Poezja okolicznościowo-polityczna wobec biskupa wileńskiego Ignacego Massalskiego / 639
MARIA JANOSZKA
Pieniądz, zysk i dar. Dyskurs ekonomiczny w Wierszach różnych Ignacego Krasickiego / 663
PAWEŁ PLUTA
„Literacki stół” Józefa Maksymiliana Ossolińskiego / 683
Dokąd zmierza wiek XVIII?
TERESA KOSTKIEWICZOWA
Dokąd zmierza wiek XVIII? / 699
JERZY DYGDAŁA
Dokąd zmierzają polskie badania nad XVIII w. (historia polityczna i społeczno-gospodarcza) / 703
FRANÇOIS ROSSET
Głos w dyskusji panelowej podczas IV Kongresu Polskiego Towarzystwa Badań nad Wiekiem Osiemnastym / 711
DARIUSZ ROLNIK
W drodze do poznania i zrozumienia XVIII w. / 717
MICHAŁ ZWIERZYKOWSKI
Dokąd zmierza wiek XVIII, czyli gdzie powinni kierować swe kroki badacze
XVIII stulecia? / 721
TOMASZ CHACHULSKI
„Poeci od kuchni” i inne problemy badań nad literaturą polskiego oświecenia / 727
Filologia polska
Filologia polska
Filologia polska
Filologia polska
