Wokół rozumienia szaleństwa

Redaktorzy tomu - obecnie doktoranci w Instytucie Filozofii UMK w Toruniu - w ramach działalności Koła Naukowego Filozofii Praktycznej podjęli się zorganizowania konferencji naukowej pt.: „Białe ściany czy orszak Dionizosa? Zrozumieć szaleństwo - między psychologią a filozofią", która odbyła się w dniach 22-23 kwietnia 2010 roku.

Szczególnie mocny akcent chcieliśmy położyć na interdyscyplinarność omawianego problemu, co potwierdziły napływające do nas propozycje wystąpień. Kluczowym zadaniem konferencji stało się więc wyeksponowanie polifoniczności paradygmatów, w ramach których zachodzi naukowy namysł nad zjawiskiem szaleństwa. Ramy merytoryczne przygotowanego programu skierowały naszą uwagę na następujące kwestie: zjawisko szaleństwa w kulturze (przejawiające się jako np. praktyki magiczne, rytuały czy popędy), w religii (jako przeżycia mistyczne, droga do sacrum, ekstatyczne połączeniez bóstwem), w sztuce (jako kategoria piękna dionizyjskiego czy jako „szał twórczy"), a także szaleństwo przejawiające się w relacjach międzyludzkich (jako negatywnie aksjologiczny stosunek wobec określonych grup społecznych, np. trędowatych czy prostytutek). Uwidacznia się ono także pod postacią ascetycznej ucieczki od bodźców cywilizacji, wizjonerskich, pełnych symboliki stanach nadświadomości, wywołanych za pomocą środków halucynogennych, praktykowanych przez ludzi chcących wyzwolić się z okopów Kartezjańskiego „cogito".

O szaleństwie mówiono już wiele i różnymi językami, za każdym razem pozostawiając słuchaczy z dużym niedosytem. Niedosyt ten wzbudził w nas, redaktorach niniejszej książki, ogromny zapał do kroczenia ścieżką kolejnych spekulacji, do postawienia pytań na nowo i dotarcia do nowych odpowiedzi.

Paulina Prus, Adrian Stelmaszyk
Słowo wstępne/ 5

Część pierwsza
Szkice psychologiczno-psychiatryczne

Magdalena Harasimowicz
Czy szaleństwo to słowo wytrych? O interdyscyplinarnym charakterze badań nad szaleństwem/ 13

Aleksandra Szczęsna
Co się stało z homo demens? Rzecz o kulturach choroby i kulturach szaleństwa/ 27

Mira Marcinów
Historia szaleństwa po polsku - słowo wstępne o początkach rodzimej Psychiatrii/ 39

Małgorzata Budzowska
Efekt Lucyfera - emocje jako źródło szaleństwa/ 51

Jarosław Dalke
O genezie i strukturze przeżyć w schizofrenii według R. D. Lainga/ 65

Anna Maria Dubaniewicz
Żydzi, artyści, onaniści precz. Klinika psychiatryczna Burghölzli jako przykład instytucji totalnej/ 77

Urszula Zbrzeźniak
Psychiatria - wiedza czy władza?/ 91

Część druga
Szkice filozoficzno-antropologiczne

Joanna Posłuszna
Uwiedzenie muzyką. Między orfickim oczarowaniem a bachicznym szaleństwem/ 99

Anna Szymańska
Cynizm filozofią szaleńców? Cynicka definicja szaleństwa/ 109

Justyna Figas
Między prorokiem a głupcem - idee szaleństwa w Biblii hebrajskiej/ 117

Przemysław Dzięgielewski
Między szaleństwem a doświadczeniem mistycznym. Problemy konceptualizacji mistyki/ 129

Adam Dyrda
Rozważania o racjonalnym szaleństwie. Frankfurtczyków ucieczka z klatki „żelaznej racjonalności"/ 137

Magdalena Marciniak
Historia szaleństwa w dobie klasycyzmu Foucaulta odczytana przez Derridę/ 145

Tomasz Markiewka
Szaleństwo kultury, szaleństwo interpretacji: wokół Wahadła Foucaulta refleksji kilka/ 155

Kamil Sokołowski
Jednostka, wspólnota i szaleństwo w myśli S. I. Witkiewicza/ 167

Część trzecia
Szaleństwo - studium przypadku
Tomasz Falkowski
Szaleństwo jako fenomen historyczny. Przykład „szalonych cezarów"/ 175

Piotr Koprowski
Szaleniec czy mędrzec? Szkic do portretu ruskiego jurodiwego/ 185

Monika Wąsik
Szaleniec czy genialny idiota? O paradoksach, maskach i zręcznym aktorstwie, czyli postać błazna w kilku odsłonach/ 197

Maria Magdalena Beszterda
Mania. Aporia czy epifania. Historie maniaków Romana Jaworskiego. Szkic rozchełstany/ 207

Paulina Prus
Zamiast zakończenia. Zagadnienie szaleństwa w filozofii i psychiatrii. Rozmowa z dr. Andrzejem Kapustą/ 221

Paulina Prus

Adrian Stelmaszyk