Współczesne zmiany kriosfery północno-zachodniego Spitsbergenu na przykładzie regionu Kaffioyry

Książka przedstawia szczegółową charakterystykę jednego z obszarów Svalbardu, jakim jest region Kaffiøyry zlokalizowany na północno-zachodnim Spitsbergenie. Stanowi on doskonały poligon badawczy dla poznania wielkości i intensywności procesów będących wynikiem zmian współcześnie zachodzących w kriosferze. Opierając się na wieloletnim doświadczeniu i własnych wynikach badań prowadzonych w Arktyce, autor podjął się oceny wielkości i intensywności zmian głównych komponentów kriosfery, zwracając uwagę na lodowce, zlodowacenie podziemne (wieloletnią zmarzlinę) oraz na hydrologię zlewni lodowcowych. Jest to pierwszy kompleksowy opis środowiska przyrodniczego i procesów zachodzących w kriosferze tej części Svalbardu.

Opierając się na wieloletnim doświadczeniu i własnych wynikach badań prowadzonych w Arktyce, Autor podejmuje się oceny wielkości i intensywności zmian głównych komponentów kriosfery, zwracając uwagę na lodowce, zlodowacenie podziemne (wieloletnią zmarzlinę) oraz na hydrologię zlewni lodowcowych.Uzyskane i prezentowane w pracy wyniki w znaczący sposób uaktualniają wiedzę o regionie badanym przez wiele zespołów zagranicznych, leżącym na obszarze będącym „języczkiem u wagi” w kontekście monitorowania procesów mających znaczenie globalne.

dr hab. K. Migała, prof. UWr

Autor podjął się nie tylko opisu środowiska polarnego z jego charakterystycznymi elementami funkcjonującymi w temperaturach zamarzania wody i reagujących na bodźce środowiskowe, przede wszystkim związane z ocieplaniem się klimatu, ale także powodowanych fluktuacjami innych czynników oraz sprzężeń, które zjawiska te wywołują. Co jest szczególnie cenne, spróbował te procesy skwantyfikować, gdzie tylko dysponował odpowiednimi danymi, co doprowadziło go do jednoznacznych konkluzji o charakterze ilościowym, pozwalających uznać pracę za osiągnięcie naukowe, w znaczący sposób ugruntowujące i rozwijające naszą wiedzę na temat relacji zachodzących w obrębie kriosfery i jej powiązań z innymi elementami środowiska przyrodniczego Ziemi.

dr hab. G. Rachlewicz, prof. UAM

1. Wstęp  / 13
2. Charakterystyka kriosfery i jej zmian / 17
3. Metody, cel i zakres badań / 49
4. Charakterystyka geograficzna regionu Kaffioyry /  55
4.1. Informacje ogólne / 55
4.2. Rzeźba regionu Kaffioyry  /            62
4.3. Lodowce regionu Kaffioyry / 64
4.4. Hydrografia regionu Kaffioyry / 73
5. Klimat Svalbardu i regionu Kaffioyry / 77
5.1. Uwagi o klimacie Svalbardu / 77
5.2. Klimat regionu Kaffioyry / 82
6. Współczesne zmiany masy lodowców regionu Kaffioyry / 91
6.1. Zmiany pokrywy śnieżnej i bilansu zimowego na lodowcach regionu Kaffioyry / 91
6.1.1. Metody badań pokrywy śnieżnej na lodowcach regionu Kaffioyry / 94
6.1.2. Zróżnicowanie przestrzenne akumulacji śniegu (bilansu zimowego) na lodowcach regionu Kaffioyry / 100
6.1.3.Charakterystyka pokrywy śnieżnej na lodowcach regionu Kaffioyry / 109
6.1.4. Zmiany akumulacji śniegu (bilansu zimowego) na lodowcach regionu Kaffioyry w czasie / 122
6.2. Zmiany ablacji (bilansu letniego) lodowców regionu Kaffioyry / 125
6.2.1. Metody badań ablacji (bilansu letniego) na lodowcach regionu Kaffioyry / 127
6.2.2. Uwagi o miąższości śniegu i strefach glacjalnych na lodowcach regionu Kaffioyry w   sezonie letnim / 129
6.2.3. Zróżnicowanie przestrzenne ablacji (bilansu letniego) lodowców regionu Kaffioyry / 135
6.2.4. Czasowa zmienność ablacji lodowców regionu Kaffioyry w sezonie letnim / 142
6.2.5. Zmiany ablacji (bilansu letniego) lodowców regionu Kaffioyry / 150
6.3. Zmiany bilansu masy lodowców regionu Kaffioyry / 153
6.3.1. Badania bilansu masy lodowców Svalbardu / 153
6.3.2. Metody badań bilansu masy lodowców / 158
6.3.3. Zróżnicowanie przestrzenne bilansu masy lodowców regionu Kaffioyry / 165
6.3.4. Zmiany bilansu masy lodowców regionu Kaffioyry / 178
6.3.5. Zmiany bilansu masy lodowców Svalbardu / 186
6.4. Uwagi o termice lodowców regionu Kaffioyry / 193
7. Recesja i zmiany powierzchni lodowców regionu Kaffioyry   / 213
7.1. Recesja i zmiany powierzchni lodowców regionu Kaffioyry zakończonych na lądzie / 213
7.2. Uwagi o recesji lodowców regionu Kaffioyry zakończonych w morzu / 232
7.3. Subakwalny zapis zmian zasięgów lodowców Aavatsmarka i Dahla / 237
8. Zmiany dynamiki i wielkości odpływu ze zlewni Lodowca Waldemara / 247
8.1. Uwagi o hydrologii obszarów zlodowaconych / 247
8.2. Badania rzek i zlewni lodowcowych na Svalbardzie i w regionie Kaffioyry / 252
8.3. Obszar i metody badań odpływu ze zlewni Lodowca Waldemara / 254
8.4. Zmienność przepływu i wielkości odpływu Rzeki Waldemara / 257
8.5. Zaporowo-morenowe jezioro na przedpolu Lodowca Waldemara / 262
8.6. Zmiany dynamiki i wielkości odpływu ze zlewni Lodowca Waldemara / 264
9. Nalodzia regionu Kaffioyry / 271
10. Zmiany termiki i dynamiki warstwy czynnej wieloletniej zmarzliny w regionie Kaffioyry / 287
10.1. Wieloletnia zmarzlina na Svalbardzie / 287
10.2. Badania wieloletniej zmarzliny w regionie Kaffioyry / 289
10.3. Warstwa czynna wieloletniej zmarzliny i jej zmiany w regionie Kaffioyry / 293
10.4. Temperatura warstwy czynnej wieloletniej zmarzliny w regionie Kaffioyry / 298
11. Podsumowanie – wielkość i kierunek współczesnych zmian kriosfery w regionie Kaffioyry / 305
11.1. Wskaźnik wielkości zmian kriosfery / 305
11.2. Zmiany lodowców / 307
11.2.1. Zmiany akumulacji śniegu (bilansu zimowego) na lodowcach / 307
11.2.2. Zmiany ablacji (bilansu letniego) lodowców / 310
11.2.3. Zmiany bilansu masy lodowców / 312
11.2.4. Zmiany powierzchni i zasięgu lodowców / 322
11.3. Zmiany dynamiki i wielkości odpływu ze zlewni Lodowca Waldemara / 325
11.4. Zmiany wieloletniej zmarzliny / 329
12. Zakończenie / 339
  
Literatura/ 345
Spis rycin / 397
Spis tabel / 425
Contemporary changes of the cryosphere of north-western Spitsbergen based on the example of the Kaffioyra region 
(Summary) / 427

Ireneusz Sobota