Letnia stratyfikacja termiczna wody w jeziorach na Niżu Polskim

The summer thermal stratification of water in the lakes in the Polish Lowlands

Rajmund Skowron zebrał najciekawsze, ważne wyniki swoich badań i analiz. Kwerenda materiału dotyczyła dwóch rodzajów danych: 1) stacjonarnych pomiarów temperatury wody powierzchniowej; w tym zakresie zebrano codzienne temperatury wody dla 12 jezior w wieloleciu 1961–2020; 2) ekspedycyjnych pomiarów pionowego rozkładu temperatury w 715 jeziorach na Niżu Polskim w tym samym okresie, w dużej części dokonanych przez autora. Najdłuższe serie danych dotyczące temperatury wody w jeziorach stały się podstawą do analizy i przedstawionych wniosków.

Autor […] dokonał wnikliwej analizy pomiarów, przedstawiając średnie parametry struktury termicznej wody. Na ich podstawie wydzielił termiczne pory roku w polskich jeziorach. Próbą syntezy jest rozdział 7, w którym analizuje długookresowe zmiany temperatury wody, określając ich trendy. Szczególnie wartościowe treści przedstawione są zaś w rozdziale 9, w którym podjęto dyskusję z tezami i wnioskami zawartymi w piśmiennictwie europejskim i światowym.

Praca kompleksowo i szeroko, wykorzystując bogaty materiał dokumentacyjny, ukazuje przebieg zjawisk i procesów termicznych w jeziorach w Polsce. Z pewnością będzie ważną pozycją dla szerokiego grona limnologów różnych specjalności oraz wypełni lukę w wiedzy z tego zakresu.

1. Wprowadzenie / 9

2. Główne problemy badawcze w przeglądzie literatury / 11

3. Materiały, metody badań, zakres opracowania oraz cel pracy / 19

4. Położenie badanych jezior / 27

5. Charakterystyka morfometryczna i hydrologiczna jezior / 33

6. Temperatura wody w jeziorach na Niżu Polskim / 42
6.1. Główne czynniki kształtujące reżim termiczny wód jeziornych / 47
6.2. Temperatura powierzchniowa wody w jeziorach, jej przebieg i zróżnicowanie / 60
6.2.1. Przebieg średnich rocznych i średnich miesięcznych temperatur wody powierzchniowej / 65
6.2.2. Przebieg średnich dat z wybranymi zakresami temperatury / 70
6.2.3. Przebieg średniej dobowej temperatury wody powierzchniowej / 72
6.2.4. Przebieg wartości ekstremalnych / 79
6.2.5. Termiczne sezony wody powierzchniowej w jeziorach / 82
6.3. Stratyfikacja termiczna wody w jeziorach / 85
6.3.1. Badania nad pionową strukturą termiczną wody w jeziorach w Polsce / 90
6.3.2. Parametry stratyfikacji termicznej wody w jeziorach / 95
6.4. Kształtowanie się struktury termicznej wody w jeziorach w okresie wolnym od zjawisk lodowych / 96
6.4.1. Kształtowanie i zmienność pionowej struktury termicznej wody w okresie wiosennego i letniego nagrzewania / 97
6.4.2. Temperatura i stratyfikacja termiczna wody w jeziorach w okresie maksymalnych zasobów ciepła / 106
6.4.3. Temperatura wody i jej stratyfikacja w jeziorach głębokich / 113
6.4.4. Temperatura wody i jej stratyfikacja w jeziorach płytkich / 121
6.4.5. Temperatura wody i jej stratyfikacja w latach chłodnych i ciepłych / 127
6.5. Charakterystyka podstawowych parametrów stratyfikacji termicznej wody w lecie / 133
6.5.1. Warstwa epilimnionu i zasięg mieszania wiatrowego / 134
6.5.2. Warstwa metalimnionu (zasięg i gradienty) / 143
6.5.3. Warstwa hypolimnionu / 151
6.5.4. Średnia temperatura wody w jeziorze (tj) / 154
6.5.5. Współczynnik stratyfikacji termicznej wody (μ) / 155
6.5.6. Średnia różnica temperatury wody między warstwą powierzchniową i przydenną (Δt) / 156
6.5.7. Zasoby ciepła w jeziorach w okresie lata (106∙MJ) / 157
6.5.8. Średnia zawartość ciepła w jednostce objętości (J·cm-3) w badanych jeziorach / 162
6.5.9. Średnia temperatura wody przy dnie (°C) w badanych jeziorach / 163
6.6. Temperatura i kształtowanie się struktury termicznej wody w okresie letniego ochładzania się wody / 166
6.7. Zróżnicowanie w przebiegu stratyfikacji termicznej wody w jeziorach w okresie letniej stratyfikacji termicznej / 170
6.8. Czynniki decydujące o zróżnicowaniu temperatury i stratyfikacji termicznej wody w jeziorach / 181

7. Długookresowe zmiany temperatury wody w jeziorach w Polsce i jej trend / 187

8. Termiczna klasyfikacja jezior Polski na tle głównych klasyfikacji oraz jej kryteria / 203

9. Letnia stratyfikacja termiczna wody – dyskusja wyników badań / 211

10. Wnioski / 222

11. Streszczenie / 228

12. Fotografie / 233

13. Załączniki / 241

14. Literatura / 292

15. Spis rycin, tabel, załączników i fotografii / 310

16. The summer thermal stratification of water in the lakes in the Polish Lowlands (Summary) / 333

Rajmund Skowron