Żużel w PRL-u. Sport żużlowy w Polsce w latach 1948-1989

Książka powstała na kanwie rozprawy doktorskiej autora, obronionej w 2015 roku na Wydziale Socjologiczno-Historycznym Uniwersytetu Rzeszowskiego. Jest to pierwsza praca doktorska w Polsce traktująca o historii jednego z najpopularniejszych sportów w naszym kraju.  

Sport żużlowy w Polsce 1948-1989” to także pierwsza na rynku książkowa synteza znaczącego okresu polskiego speedwaya, jakim były czasy PRL. Jest pewnego rodzaju paradoksem, że polski żużel, pomimo dużej popularności, nie doczekał się dotąd wieloaspektowego opracowania swojej historii nie tylko w literaturze o charakterze naukowym, ale także popularnej. Dotychczasowe publikacje koncentrowały się na dziejach poszczególnych ośrodków tego sportu historii imprez krajowych i zagranicznych oraz biografiach zawodników. Brakowało natomiast takiego ujęcia tematu, które traktowałoby historię polskiego żużla w sposób kompleksowy; które nie zapominając o najważniejszych wydarzeniach, sukcesach i porażkach sportowych, przedstawiłoby także zagadnienia związane z organizacyjnymi  podstawami polskiego żużla, dokonałoby analizy ewolucji regulaminów, sprzętu i torów, podjęłoby tematykę finansowania żużla, jego cechy charakterystycznej  jaką było w okresie PRL półzawodowstwo, licencji zawodniczych i procesu szkolenia. Opracowania, które spojrzałoby na sport żużlowy w  ujęciu socjologicznym, odnosząc się  do społecznego oddziaływania tego sportu, genezy jego popularności i geografii, a także analizowało ścisły związek problemów „czarnego sportu” z czasami w których przyszło mu funkcjonować.  W tym związków żużla z polityką i wykorzystywaniem jego popularności do celów propagandowych. Autor ma ambicję wypełnić tą lukę i zaproponować książkę, która może być  materiałem wyjściowym do dalszych poszukiwań i pogłębienia przedstawionych w niej zagadnień. 

Wstęp / 9

Rozdział 1. Początki sportu żużlowego / 21
1. Narodziny i rozwój nowych wyścigów motocyklowych na miękkiej nawierzchni / 23
2. Żużel w Polsce / 25

Rozdział 2. Organizacja, aspekty szkoleniowe, finansowe i regulaminowe polskiego sportu żużlowego / 41
1. Organizacja i finansowanie w polskim sporcie żużlowym / 43
2. Licencje zawodnicze i zagadnienia związane ze szkoleniem 68
3. Regulaminy żużlowe / 82

Rozdział 3. Infrastruktura, sprzęt i akcesoria w sporcie żużlowym oraz wypadki na torach / 105
1. Tory żużlowe / 107
2. Motocykle i akcesoria / 116
3. Wypadki na torach żużlowych / 138

Rozdział 4. Najważniejsze rozgrywki i imprezy krajowe w Polsce w latach 1948–1989 / 145
1. Rozgrywki ligowe / 147
2. Indywidualne Mistrzostwa Polski / 161
3. Mistrzostwa Polski Par Klubowych / 172
4. Rozgrywki młodzieżowe o mistrzostwo kraju / 175
5. Złoty, Srebrny, Brązowy Kask / 195
6. Puchar Polskiego Związku Motorowego, Drużynowy Puchar Polski i Indywidualny Puchar Polski / 203
7. Najważniejsze zawody towarzyskie / 205

Rozdział 5. Biało-czerwoni na międzynarodowej arenie / 215
1. Schemat rozgrywek o charakterze światowym i kontynentalnym w latach 1956–1989 / 217
2. Polacy w finałach Indywidualnych Mistrzostw Świata / 221
3. Polacy w Drużynowych Mistrzostwach Świata / 241
4. Polacy w finałach Mistrzostw Świata Par / 246
5. Polacy w Indywidualnym Pucharze Europy / 248
6. Starty polskiej młodzieży w finałach Indywidualnych Mistrzostw Europy (Świata) Juniorów / 249
7. Mecze międzynarodowe / 250
8. Polacy w lidze angielskiej / 256
9. Międzynarodowe starty reprezentantów Polski w ice speedwayu / 260

Rozdział 6. Społeczne oddziaływanie sportu żużlowego / 263
1. Popularność i geografia żużla w Polsce / 265
2. Żużel w mediach, literaturze i filmie / 285
3. W służbie propagandy / 298

Zakończenie / 315
Aneks / 317
Bibliografia / 343
Summary. Speedway in Poland 1948–1989 / 363

Krzysztof Kawa

Wiesław Dobruszek

Robert Noga