Zarysy Pyrrońskie

Przełożył, wstępem i przypisami opatrzył Zbigniew Nerczuk

Zarysy Pyrrońskie – traktat w trzech księgach będący dziełem sceptyka Sekstusa Empiryka (II/III wiek n.e.), należy do kanonu tekstów filozoficznych, będąc jednym z niewielu zachowanych okruchów wielkiej tradycji krytycznej i sceptycznej, swymi źródłami sięgającej presokratyków, sofistyki i Sokratesa, rozwiniętej przez Pyrrona, a zwieńczonej wielkim dziełem Sekstusa Empiryka. Tradycja ta przez stulecia lekceważona i marginalizowana wskutek założonej przez kulturę europejską dominacji myśli Platona i Arystotelesa, odkryta i rozpowszechniona w XVI wieku, wyznaczyła kierunek rozwoju dalszej myśli filozoficznej, zwracając ją w stronę rozważań dotyczących problemów poznawczych.

Jedyne dotychczas opublikowane w języku polskim  tłumaczenie Zarysów sporządzone przez Adama Krokiewicza ukazało się w 1931 roku i mimo jego niewątpliwej wnikliwości, niepowtarzalnego stylu, a także wielkiej roli, jaką odegrało w upowszechnianiu wiedzy o antycznym sceptycyzmie w Polsce, tak jak każdy przekład z biegiem czasu i ono powinno zostać skonfrontowane z nowszą wersją. Prezentując nowe tłumaczenie, jego Autor  może mieć tylko nadzieję, że będzie ono stanowiło wartościową alternatywę dla niezwykłego dzieła Adama Krokiewicza.

Wstęp do przekładu / 11

I. Zarysy Pyrrońskie / 11
II. Sekstus Empiryk – życie i dzieło / 18
Chronologia dzieł / 24
III. Forma Zarysów Pyrrońskich / 26
IV. Zarysy Pyrrońskie – manuskrypty i wydania / 27
Zachowane manuskrypty / 27
Wydania Zarysów Pyrrońskich / 28
V. Uwagi do przekładu / 29
Kwestia terminologii / 29
Podstawa tłumaczenia / 33

Skróty stosowane w tekście / 35

Księga I
1. O głównej różnicy między filozofiami / 39
2. O sceptycznych sposobach wykładu / 40
3. O nazwach nurtu sceptycznego / 41
4. Czym jest sceptycyzm / 42
5. O sceptyku / 44
6. O źródłach sceptycyzmu / 44
7. Czy sceptyk dogmatyzuje / 45
8. Czy sceptyk ma doktrynę / 47
9. Czy sceptyk prowadzi badania przyrodnicze / 48
10. Czy sceptycy odrzucają zjawiska / 48
11. O kryterium sceptycyzmu / 50
12. Co jest celem sceptycyzmu / 51
13. O ogólnych sposobach powściągnięcia sądu / 54
14. O dziesięciu sposobach / 55
15. O pięciu sposobach / 93
16. Czym są dwa sposoby? / 97
17. Jakie są sposoby obalania tych, którzy badają wyjaśnienia przyczynowe / 98
18. O formułach sceptycznych / 100
19. O formule „nie bardziej” / 100
20. O nieorzekaniu / 102
21. O „być może” i „może”, i „możliwe” / 103
22. O „powściągam sąd” / 104
23. O „niczego nie określam” / 104
24. O „wszystko jest nieokreślone” / 105
25. O „wszystko jest niepoznawalne” / 106
26. O „nie pojmuję” i „nie poznaję” / 106
27. O tym, że „każdemu argumentowi przeciwstawia się równy argument” / 107
28. Wskazówki odnoszące się do formuł sceptycznych / 108
29. Że tradycja sceptyczna różni się od filozofii heraklitejskiej / 110
30. Czym różni się nurt sceptyczny od filozofii demokrytejskiej / 112
31. Czym różni się sceptycyzm od filozofii cyrenajskiej / 112
32. Czym różni się sceptycyzm od nurtu protagorejskiego / 113
33. Czym różni się sceptycyzm od filozofii akademickiej / 115
34. Czy medycyna oparta na doświadczeniu jest tożsama ze sceptycyzmem / 121

Księga II
1. Czy sceptyk może badać twierdzenia dogmatyków / 125
2. Od czego należy zacząć badanie skierowane przeciw dogmatykom / 130
3. O kryterium / 130
4. Czy istnieje jakieś kryterium prawdy / 132
5. O [kryterium w znaczeniu] „przez kogo” / 134
6. O „za pomocą czego” / 143
7. O „na podstawie czego” / 150
8. O tym, co prawdziwe, i o prawdzie / 154
9. Czy istnieje coś prawdziwego z natury / 156
10. O znaku / 160
11. Czy istnieje jakiś znak wskazujący / 163
12. O dowodzie / 174
13. Czy dowód istnieje / 179
14. O sylogizmach / 199
15. O indukcji / 204
16. O definicjach / 204
17. O podziale / 207
18. O podziale nazwy na znaczenia / 208
19. O całości i części / 208
20. O rodzajach i gatunkach / 209
21. O wspólnych własnościach / 213
22. O sofizmatach / 214

Księga III
1. O dziale fizycznym / 225
2. O zasadach czynnych / 226
3. O bogu / 226
4. O przyczynie / 230
5. Czy istnieje jakaś przyczyna czegoś / 232
6. O zasadach materialnych / 237
7. Czy ciała są poznawalne / 240
8. O mieszaniu się / 249
9. O ruchu / 252
10. O ruchu przestrzennym / 253
11. O wzroście i zmniejszaniu się / 261
12. O odejmowaniu i dodawaniu / 262
13. O zamianie / 266
14. O całości i części / 266
15. O zmianie fizycznej / 268
16. O powstawaniu i ginięciu / 270
17. O spoczynku / 273
18. O miejscu / 274
19. O czasie / 280
20. O liczbie / 286
21. O etycznej części filozofii / 293
22. O dobrych, złych i obojętnych / 293
23. Czy jest coś z natury dobrego, złego i obojętnego / 297
24. Czym jest tak zwana sztuka życia / 302
25. Czy istnieje sztuka życia / 319
26. Czy w ludziach rodzi się sztuka życia / 323
27. Czy sztuki życia można nauczyć / 324
28. Czy jest jakiś przedmiot nauki / 324
29. Czy istnieje ktoś, kto naucza, i ktoś, kto się uczy / 327
30. Czy istnieje jakiś sposób uczenia się / 328
31. Czy sztuka życia pomaga temu, kto ją posiada / 331
32. Dlaczego sceptyk czasami zajmuje się budowaniem argumentów słabych, posługując się prawdopodobieństwem / 332

Słowniczek terminów greckich / 335
Słowniczek polsko-grecki / 347
Nota bibliograficzna / 357
Kodeksy / 357
Wydania i przekłady łacińskie Zarysów Pyrrońskich Sekstusa Empiryka / 357
Przekłady Zarysów Pyrrońskich (wybór) / 359
Przekłady angielskie / 359
Przekłady francuskie / 359
Przekłady hiszpańskie / 360
Przekłady niemieckie / 360
Przekłady nowogreckie / 360
Przekłady rosyjskie / 361
Przekład rumuński / 361
Przekład słowacki / 361
Przekłady włoskie / 361
Przekład polski / 361
Wydania tekstów źródłowych, przekładów oraz zbiorów fragmentów / 362
Wybór opracowań / 364
Indeks filozofów, szkół filozoficznych i innych autorów wzmiankowanych w Zarysach Pyrrońskich / 383

Sekstus Empiryk