Między wiarą a niewiarą. Charles Taylor o kulturze świeckiej świata zachodniego

Czy określenie współczesnego świata zachodniego mianem świeckiego jest zasadne? Biorąc pod uwagę upadek „tezy sekularyzacyjnej”, zakładającej ścisły związek między powstaniem nowoczesności a atrofią wiary, a także obserwowane w wielu społeczeństwach zachodnich zjawisko „deprywatyzacji” religii, taka diagnoza współczesności musi wydać się co najmniej wątpliwa. Dlaczego zatem Charles Taylor, uważany za jednego z najwybitniejszych współczesnych filozofów, w taki właśnie sposób określa czasy, w których żyjemy? Czy bliższy prawdy nie jest – głoszony przez przedstawicieli nauk humanistycznych i społecznych – pogląd o nastaniu porządku postświeckiego? Prezentowana książka omawia podstawowe cechy współczesnej kultury, które, w przekonaniu kanadyjskiego myśliciela, świadczą o jej świeckim charakterze. Zwraca się tu szczególną uwagę na wyartykułowany przez Taylora filozoficzny wymiar świeckości, który dotyczy nie tyle naszych przekonań, ile warunkującego je i tym samym bardziej od nich podstawowego „kontekstu rozumienia”. Autor pokazuje, że takie ujęcie problemu pozwala Taylorowi wyjść poza negatywne rozumienie świeckości, postrzegające ją jako residuum powstałe wskutek upadku religii, i nie tylko wskazać na wzajemne zapośredniczenie tych kategorii, lecz także odsłonić historyczny, moralny i społeczny wymiar tego, co świeckie. Uchwycenie historycznego oraz strukturalnego powiązania świeckości z religią umożliwia także dokonanie krytyki niektórych wersji postsekularyzmu.

Wykaz skrótów / 9
Wstęp / 11

Rozdział I. Filozoficzny wymiar świeckości – przedmiot badań i metoda Taylora / 27
1. Rozróżnienia wstępne: pojęcia, teorie i ideologie / 27
2. „Warunki wiary” jako przedmiot badań Taylora / 45
3. Kulturowe podejście do świeckości / 62

Rozdział II. Historyczne źródła zachodniej świeckości / 91
1. „Wielka narracja Reformy” / 91
2. Przednowoczesne filary wiary i ich erozja / 101
3. Reforma i afirmacja saeculum / 127
4. Reforma u progu nowożytności / 142
5. „Wielka narracja Reformy” a „historia intelektualnego odstępstwa” / 154

Rozdział III. Narodziny nowoczesnego etosu niewiary / 162
1. Deizm jako punkt zwrotny między wiarą a niewiarą / 162
2. Powstanie „humanizmu wyłącznego” / 175
3. Religia w kulturze autentyczności / 210

Rozdział IV. Główne cechy epoki świeckiej / 229
1. Świeckość jako immanencja / 229
2. Świeckość jako refleksyjność / 249
3. Świeckość jako prymat życia / 270

Rozdział V. Moralno-duchowy pluralizm jako wyzwanie dla świeckiego państwa / 289
1. Sekularyzm polityczny jako przedmiot badań / 289
2. Spór o przekonania sumienia / 308
3. Rawls, Habermas, Taylor / 322

Zakończenie
Epoka świecka czy postświecka? / 348
Bibliografia / 369
Nota bibliograficzna / 393
Indeks osobowy / 395

Michał Kazimierczuk

Damian Barnat