Aleksandrów Kujawski (1918-1921), cz. I: Warunki życia jeńców i internowanych oraz ukraińskiej emigracji politycznej

Niniejszy tom stanowi kontynuację serii poświęconej obozom jeńców i interno­wanych istniejącym na ziemiach polskich w latach 1914—1924. Zawiera on opra­cowania przygotowane na sesję naukową zorganizowaną w 2003 roku w Alek­sandrowie Kujawskim przez Instytut Stosunków Międzynarodowych UMK w Toruniu. Dotyczą one obozu jeńców i internowanych - szczególnie żołnierzy Armii Ukraińskiej Republiki Ludowej - oraz Ukraińskiego Cmentarza Wojsko­wego i ukraińskiej emigracji politycznej w Aleksandrowie Kujawskim w latach 1918-1939. Zbiór otwiera szkic do dziejów miasta. Ma on dać czytelnikowi ogólną orientację na temat usytuowania oraz cech fizycznogeograficznych naj­bliższej okolicy Aleksandrowa Kujawskiego, a ponadto wprowadzić w historię tej części Kujaw. Niektóre fragmenty tego opisu już dotykaj ą tematyki obozowej i poobozowej - będącej przedmiotem rozważań historyków z Polski i Ukrainy. Także niektóre wątki poszczególnych tekstów zazębiają się, ale redaktor tomu nie dążył do ich unifikacji pod tym względem. Jest to bowiem zbiór artykułów, a niejednolite opracowanie, pisane przez zespół autorów.
Teksty są uszeregowane chronologicznie. W części początkowej historycy podejmują problemy natury bardziej ogólnej, z okresu przed wyjściem wielkiej grupy naddnieprzańskich Ukraińców na emigrację - sytuacji geopolitycznej Ukraińców w latach 1919-1920, przyczyn ich niepowodzeń w walce o niepodle­głość i ostatniej realnej próby odwrócenia tej sytuacji, czyli sojuszu Piłsudski--Petlura i wojny polsko-ukraińsko-bolszewickiej 1920 roku. Partię tę kończy przegląd sytuacji militarnej w rejonie Kujaw latem 1920 roku. Artykuły poświę­cone problematyce „obozowej" ukazują historię obozów w Aleksandrowie, po­byt w nich internowanych żołnierzy Armii URL, skład ich wyższego dowódz­twa różne formy działalności, wreszcie udział w tzw. Pochodzie Listopadowym 1921 roku. Tom zamykają opracowania, które przybliżają losy ukraińskiej emi­gracji politycznej przebywającej w latach 1921—1939 w Aleksandrowie i okoli­cach; swoistym podsumowaniem jest historia odbudowy Ukraińskiego Cmenta­rza Wojskowego - w okresie międzywojennym zwanego przez petlurowców Kozacką Mogiłą, a obecnie określanego przez mieszkańców miasta jako Kurhan.

Wstęp /7
Józef Dębiński - Szkic do dziejów Aleksandrowa Kujawskiego /9
Michał Klimecki - Trudny sojusz. Z dziejów stosunków polsko-ukraińskich (1918-1920) /29
Waldemar Rezmer — Sytuacja militarna w rejonie Kujaw latem 1920 roku /43
Zbigniew Karpus - Obozy uchodźców, jeńców i internowanych w Aleksandrowie Kujawskim 1918-1921 /51
Ігор Срібняк - Культурно-освітня робота в таборі інтернованих військ УНР Александрів_Куявський у 1920-1921 рр /65
Emilian Wiszka - Ukraińska prasa obozowa wydawana w Aleksandrowie Kujawskim (1920-1921) /77
Zofia Waszkiewicz - Życie religijne w Obozie Internowanych nr 6 w Aleksandrowie Kujawskim w 1921 roku /91
Aleksander Kolańczuk — Generałowie 4 i 6 Dywizji Armii Ukraińskiej Republiki Ludowej /99
Maciej Krotofil - Udział żołnierzy 4 i 6 Dywizji Armii URL w Pochodzie Listopadowym w 1921 roku /119
Emilian Wiszka - Ukraińska emigracja polityczna w Aleksandrowie Kujawskim 1921-1939 /127
Wiktor Babicz - Panichida na Kozackiej Mogile w czerwcu 1939 roku (wspomnienia uczestnika) ./ 139
Andrzej Cieśla - Odbudowa Ukraińskiego Cmentarza Wojskowego Aleksandrowie Kujawskim 1991-1993 /145
Załączniki /149
Ilustracje /163
Spis załączników /179
Spis ilustracji /180
Wykaz skrótów /182
Indeks osobowy /184
Indeks nazw geograficznych /189

Emilian Wiszka