Szósta Siczowa Dywizja Strzelecka Armii Ukraińskiej Republiki Ludowej. Formowanie, szlak bojowy, internowanie. 1920-1924

Wojna 1920 roku z Rosją sowiecką miała decydujący wpływ nie tylko na kształt odradzającej się Polski, ale także na losy jej ówczesnego sojusznika – Ukraińskiej Republiki Ludowej. Był to sojusznik realny, z którym przed rozpoczęciem działań wojennych została podpisana ugoda polityczna i konwencja wojskowa. Mimo znaczącej przewagi sił polskich, wojnę tę należy pojmować jako polsko-ukraińsko-bolszewicką. Będąca tematem niniejszego opracowania historia 6 Siczowej Dywizji Strzeleckiej Armii URL, od jej sformowania wczesną wiosną 1920 roku, poprzez szlak bojowy, do internowania późną jesienią tegoż roku, jest dobrą ilustracją polsko-ukraińskiego współdziałania w tym czasie. Tak sformułowany temat nie był dotąd podejmowany ani przez polskich, ani też ukraińskich badaczy.

Wstęp

1. Działalność Sekcji Wojskowej i Ukraińskiej Misji Wojskowej w Warszawie (grudzień 1919–listopad 1920)/ 9
1.1. Polsko-ukraińskie rozmowy polityczne i wojskowe (1919–1920)/ 21
1.2. Sekcja Wojskowa Ukraińskiej Nadzwyczajnej Misji Dyplomatycznej Rzeczypospolitej Polskiej (grudzień 1919–lipiec 1920)/ 24
1.3. Ukraińska Misja Wojskowa/ 42
1.4. Wojskowa Komisja Likwidacyjna URL (1920–1921)/ 46

2. Formowanie 6 Dywizji Strzeleckiej (styczeń–kwiecień 1920)/ 48
2.1. Okres łańcucki formowania dywizji (styczeń–marzec 1920)/ 49
2.2. Okres brzeski formowania dywizji (marzec–kwiecień 1920)/ 65

3. Szósta Dywizja Strzelecka w Berdyczowie i Kijowie (maj–czerwiec 1920)/ 95
3.1. Przez Berdyczów do Kijowa/ 95
3.2. W Kijowie (maj–czerwiec 1920)/ 105

4. Od Kijowa do Krasnegostawu. 6 Dywizja Strzelecka w walkach odwrotowych (czerwiec–sierpień 1920)/ 123
4.1. Zdany egzamin. 6 Dywizja Strzelecka w walkach pod Ihnatpolem, Perhą i nad Styrem (czerwiec–lipiec 1920)/ 123
4.2. Osłona przegrupowań Wojska Polskiego za Wieprzem – walki pod Chełmem i Krasnymstawem (sierpień 1920)/ 147
4.3. Wydawnictwa frontowe 6 Dywizji Strzeleckiej/ 153
4.4. Projekty związane z 6 Dywizją Strzelecką/ 154

5. Szósta Dywizja Strzelecka w Zamościu (19–31 sierpnia 1920)/ 159
5.1. Zmiana decyzji. Przygotowania miasta do obrony/ 159
5.2. Przegląd sytuacji przed bitwą o Zamość/ 168
5.3. Decydujące dni obrony. Zatrzymanie marszu Budionnego na Warszawę/ 180

6. Szósta Dywizja Strzelecka w kampanii jesiennej przeciwko Rosji sowieckiej (wrzesień–listopad 1920)/ 200
6.1. Udana ofensywa. Siczowcy w walkach w Galicji Wschodniej i na Podolu/ 201
6.2. Separatystyczny rozejm sojusznika. Samotna walka. Odwrót/ 215
6.3. Przejście Zbrucza. Znów za drutami/ 226

7. Szósta Dywizja Strzelecka w Aleksandrowie Kujawskim (grudzień 1920–grudzień 1921)/ 231
7.1. Warunki bytowe w obozie aleksandrowskim. Opieka zdrowotna/ 231
7.2. Pierwszy obozowy okres 6 Dywizji Strzeleckiej/ 239
7.3. Gromada Oficerska/ 243
7.4. Praca kulturalno-oświatowa/ 246
7.5. Działalność wydawnicza dywizji w obozie aleksandrowskim/ 255
7.6. Ruch spółdzielczy w obozie/ 260
7.7. Życie religijne w obozie/ 262
7.8. Związki w obozie/ 265
7.9. Po traktacie ryskim/ 267
7.10. Odznaczenia i awanse/ 269
7.11. Reorganizacja 6 Dywizji Strzeleckiej (sierpień 1921)/ 271
7.12. Ukraiński Cmentarz Wojskowy – Kozacka Mogiła/ 274
7.13. Udział żołnierzy 6 Dywizji Strzeleckiej w Pochodzie Listopadowym/ 278
7.14. Likwidacja obozu w Aleksandrowie Kujawskim/ 282

8. Szósta Dywizja Strzelecka w Strzałkowie i Szczypiornie (październik 1921–sierpień 1924)/ 285

9. Na emigracji/ 295

Zakończenie/ 307
Szósta Dywizja Strzelecka. Kalendarium/ 311
Wydawnictwa 6 Dywizji Strzeleckiej/ 317
Generałowie i oficerowie 6 Dywizji Strzeleckiej. Biogramy/ 331
Wykaz ilustracji i map/ 471
Wykaz źródeł i opracowań/ 475
Indeks osobowy/ 487
Indeks geograficzny/ 497
Шоста Січова стрілецька дивізія Армії УНР. Резюме/ 507
The 6th Sich Rifle Division of the army of the UPR – formation, war trail, internment (1920–1924). Summary/ 511

Emilian Wiszka