Kategoria:
Nauki humanistyczne / Filologia polska
Autografie polsko-żydowskie
Rok wydania:2025
Nr wydania:Wydanie pierwsze
Liczba stron:325
ISBN:978-83-231-6092-2
eISBN:978-83-231-6093-9
DOI:
https://doi.org/10.12775/978-83-231-6093-9
OPIS
Ta książka ma dwa tematy. Pierwszym jest zjawisko autografii: różne sposoby ustanawiania relacji między tekstem artystycznym a osobą autora czy autorki – tekstowego, podmiotowego utrwalania śladów ludzkiej egzystencji. Temat drugi to literatura żydowska uprawiana w językach nieżydowskich, a w szczególności literatura polsko-żydowska drugie połowy XX wieku.
Pisarstwo takich autorów jak Kazimierz Brandys, Ida Fink, Hanna Krall, Stanisław Lem, Artur Sandauer, Julian Stryjkowski powraca do tematów zatartego rodowodu, dwoistości, odejścia, niewypowiedzianej traumy, utraty. Twórcy ci na różne sposoby inscenizują problematykę braku porozumienia, nietożsamości, wykorzenienia, obcości czy odrzucenia, a zarazem usilnie poszukują rozumiejącego kontaktu i bliskości.
Z tych rozbieżnych impulsów wypływa swoistość autografii polsko-żydowskich. Balansują one na granicy prywatnego i publicznego, indywidualnego i zbiorowego, odsłonięcia i zakrycia, szyfru i ujawnienia. Tekst pisany dla siebie staje się tu tekstem dla innych. Tekst jednostkowy stapia się z wielotekstem twórczości własnej, a czasem także cudzej. Mówienie o sobie jest zarazem mówieniem o innych i w imieniu innych. Przeciw milczeniu. Przeciw samotności. Przeciw śmierci. Przeciw zapomnieniu.
SPIS TREŚCI
Wstęp / 11
Autografia (polsko-żydowska) / 11
Metoda / 12
Żydowsko-polskie, polsko-żydowskie / 12
Piętno i ujawnienie / 13
Porządek pracy / 14
I. AUTOGRAFIA – PRÓBA TEORII
1. Autografie współczesne / 19
Historia terminu / 20
Tezy o autografii / 25
Sygnowanie: twarz i imię / 28
Techniki współczesnej autografii literackiej / 36
2. Autografia i powtórzenie / 39
Indywidualność osoby – wyjątkowość tekstu / 39
Autobiograficzne powtórzenie / 42
Powtórzenie jako zwornik biografii / 43
Autorepetycja jako sygnał autobiografizmu / 45
Iteratywność aktów autograficznych / 46
Autokreacje i mitobiografie / 48
Autobiokopia / 52
3. Autografie i cykliczność / 57
Auto(bio)graficzny ciąg narracyjny / 58
Wewnętrzna intertekstualność autobiografizmu / 61
Cykl czy konstelacja? / 65
„Cykle” Henryka Grynberga / 69
Cykl autobiograficzny a autograficzny ciąg narracyjny / 73
II. PROZATORSKIE AUTOGRAFIE POLSKO-ŻYDOWSKIE
4. Literatura żydowska w językach nieżydowskich – wprowadzenie do lektury / 81
Kultura żydowska i wielojęzyczność / 82
Literatura doświadczenia żydowskiego / 86
Ambiwalencje przestrzenne literatury mniejszej / 91
Autobiograficzność bez autobiografii / 95
Amchu / 101
5. Sygnatury ukryte / 103
Sygnatura imienna jako autogram / 103
Imię, nazwisko / 107
Adolf Rudnicki / Aron Hirschhorn – kryptosygnatura / 112
Julian Stryjkowski / Pesach Stark – prawdziwe imię / 114
Podsumowanie / 120
6. Topografia tożsamości: Artur Sandauer / 121
Krytyk i pisarz / 121
Pisarz przestrzeni / 125
Wspinaczka / 131
Zejście / 134
Ziemia Izraela / 137
Zawieszenie / 142
7. On-ja Artura Sandauera / 145
Sandauer illeista / 145
Między autobiografią a parabiografią / 149
Był / 155
Ja-on / 158
8. Ja-ona, ona-ja: gramatyka podmiotu w powieściach Idy Fink i Hanny Krall / 163
Pisać czy milczeć? I jak pisać? / 163
Podróż Idy Fink: cena ocalenia / 168
Sublokatorka Hanny Krall: cena bycia ocaloną / 176
Znak urazu / 185
9. Narzucona obcość i prawda pojedyncza: Kazimierz Brandys / 187
Pisarz grany przez sytuację? / 187
Je ne sais pas / 189
Syn dwóch narodów wybranych / 191
Imię obcości / 197
„Krew pomięszana wzbogaca się przez sny obce” / 199
Przeciw narzuconej obcości / 202
„Ja… ja…” / 205
10. „Ukrywałem przez jakiś czas Żyda”: Stanisław Lem / 209
Literatura jako szybolet / 209
Zastępczy przedmiot – zastępczy podmiot / 214
Kryptolemologia / Lemokryptologia / 222
Pisarz polsko-żydowski? / 233
III. DODATEK: POLSKO-ŻYDOWSKIE AUTOGRAFIE POETYCKIE – DWA PRZYKŁADY
11. Dwa języki: Campo di Fiori / 239
Dwie wersje / 241
„…w ludzkim języku” / 243
Język nasz – język ich / 248
Dystans, obcość, ironia / 253
Aneks. Campo di Fiori – zestawienie przekazów i odmian tekstu . . . . 259
12. Cień: Elegia miasteczek żydowskich / 263
„Formuła nostalgii” / 264
Trzy wersje tekstu / 267
Dwa dyskursy / 274
Nie ma miasteczek / 277
„Gdzie szewc był poetą, zegarmistrz filozofem…” – krewni żydowscy / 281
Koda / 291
Bibliografia / 293
Nota / 311
Indeks osób / 313
Polish-Jewish Autographies (Summary) / 323
Autografia (polsko-żydowska) / 11
Metoda / 12
Żydowsko-polskie, polsko-żydowskie / 12
Piętno i ujawnienie / 13
Porządek pracy / 14
I. AUTOGRAFIA – PRÓBA TEORII
1. Autografie współczesne / 19
Historia terminu / 20
Tezy o autografii / 25
Sygnowanie: twarz i imię / 28
Techniki współczesnej autografii literackiej / 36
2. Autografia i powtórzenie / 39
Indywidualność osoby – wyjątkowość tekstu / 39
Autobiograficzne powtórzenie / 42
Powtórzenie jako zwornik biografii / 43
Autorepetycja jako sygnał autobiografizmu / 45
Iteratywność aktów autograficznych / 46
Autokreacje i mitobiografie / 48
Autobiokopia / 52
3. Autografie i cykliczność / 57
Auto(bio)graficzny ciąg narracyjny / 58
Wewnętrzna intertekstualność autobiografizmu / 61
Cykl czy konstelacja? / 65
„Cykle” Henryka Grynberga / 69
Cykl autobiograficzny a autograficzny ciąg narracyjny / 73
II. PROZATORSKIE AUTOGRAFIE POLSKO-ŻYDOWSKIE
4. Literatura żydowska w językach nieżydowskich – wprowadzenie do lektury / 81
Kultura żydowska i wielojęzyczność / 82
Literatura doświadczenia żydowskiego / 86
Ambiwalencje przestrzenne literatury mniejszej / 91
Autobiograficzność bez autobiografii / 95
Amchu / 101
5. Sygnatury ukryte / 103
Sygnatura imienna jako autogram / 103
Imię, nazwisko / 107
Adolf Rudnicki / Aron Hirschhorn – kryptosygnatura / 112
Julian Stryjkowski / Pesach Stark – prawdziwe imię / 114
Podsumowanie / 120
6. Topografia tożsamości: Artur Sandauer / 121
Krytyk i pisarz / 121
Pisarz przestrzeni / 125
Wspinaczka / 131
Zejście / 134
Ziemia Izraela / 137
Zawieszenie / 142
7. On-ja Artura Sandauera / 145
Sandauer illeista / 145
Między autobiografią a parabiografią / 149
Był / 155
Ja-on / 158
8. Ja-ona, ona-ja: gramatyka podmiotu w powieściach Idy Fink i Hanny Krall / 163
Pisać czy milczeć? I jak pisać? / 163
Podróż Idy Fink: cena ocalenia / 168
Sublokatorka Hanny Krall: cena bycia ocaloną / 176
Znak urazu / 185
9. Narzucona obcość i prawda pojedyncza: Kazimierz Brandys / 187
Pisarz grany przez sytuację? / 187
Je ne sais pas / 189
Syn dwóch narodów wybranych / 191
Imię obcości / 197
„Krew pomięszana wzbogaca się przez sny obce” / 199
Przeciw narzuconej obcości / 202
„Ja… ja…” / 205
10. „Ukrywałem przez jakiś czas Żyda”: Stanisław Lem / 209
Literatura jako szybolet / 209
Zastępczy przedmiot – zastępczy podmiot / 214
Kryptolemologia / Lemokryptologia / 222
Pisarz polsko-żydowski? / 233
III. DODATEK: POLSKO-ŻYDOWSKIE AUTOGRAFIE POETYCKIE – DWA PRZYKŁADY
11. Dwa języki: Campo di Fiori / 239
Dwie wersje / 241
„…w ludzkim języku” / 243
Język nasz – język ich / 248
Dystans, obcość, ironia / 253
Aneks. Campo di Fiori – zestawienie przekazów i odmian tekstu . . . . 259
12. Cień: Elegia miasteczek żydowskich / 263
„Formuła nostalgii” / 264
Trzy wersje tekstu / 267
Dwa dyskursy / 274
Nie ma miasteczek / 277
„Gdzie szewc był poetą, zegarmistrz filozofem…” – krewni żydowscy / 281
Koda / 291
Bibliografia / 293
Nota / 311
Indeks osób / 313
Polish-Jewish Autographies (Summary) / 323
Recenzje
Autorzy
Marcin Wołk
Dr hab. Marcin Wołk jest profesorem w Instytucie Literaturoznawstwa na Wydziale Humanistycznym UMK. Opublikował książki: Tekst w dwóch kontekstach. Narracja pierwszoosobowa w powieściach Kazimierza Brandysa (1999) oraz Głosy labiryntu. Od „Śmierci w Wenecji” do „Monizy Clavier” (2009). Opracował wydanie Małej księgi i Wariacji pocztowych Kazimierza Brandysa w serii „Biblioteka Narodowa” Ossolineum (2023). Zajmuje się m.in. edycją pism osobistych powstałych w kręgu rodzinnym Kazimiery Iłłakowiczówny. Jest członkiem redakcji czasopisma „Archiwum Emigracji”.
Powiązane

Książka
Wydanie papierowe
Historia najnowsza
„Toruński Holokaust”. Losy żydówek z podobozu KL Stutthof o nazwie Baukommando Weichsel (ot Thorn) w świetle relacji i wspomnień ocalałych ofiar i świadków
Sylwia Grochowina
34,00 zł

Książka
Wydanie papierowe
Literaturoznawstwo
Tekst w dwóch kontekstach. Narracja pierwszoosobowa w powieściach Kazimierza Brandysa
Marcin Wołk
14,00 zł

Książka
Literaturoznawstwo
Głosy labiryntu. Od Śmierci w Wenecji do Monizy Clavier
Marcin Wołk
od 4,92 zł
1/
Inne z tej kategorii
NOWOŚĆ

Książka
Filologia polska
Listy emigracyjne do rodziców (z dołączeniem listów Michała Podczaszyńskiego) 1832-1834
Kamil Mochnacki, Maurycy Mochnacki
od 84,00 zł
NOWOŚĆ

Książka
Filologia polska
Wiek osiemnasty od kuchni. IV Kongres Badaczy Osiemnastego Wieku
od 72,00 zł

Książka
Filologia polska
Melchior Wańkowicz – przypominany
Aleksandra Ziółkowska-Boehm
od 28,00 zł

Książka
Oprawa twarda
Filologia polska
Słownik polskiej krytyki literackiej 1764-1918, t. 1-3
186,00 zł
1/