Autografie polsko-żydowskie

seria:Teorie – Porównania – Dyskursy autorzy:

Marcin Wołk

35,00 zł Najniższa cena z 30 dni: 35,00 zł PDF

szt

49,00 zł Najniższa cena z 30 dni: 49,00 zł

Wysyłamy w przeciągu 10 dni roboczych

szt

Rok wydania:2025 Nr wydania:Wydanie pierwsze Liczba stron:325 ISBN:978-83-231-6092-2 eISBN:978-83-231-6093-9 DOI: https://doi.org/10.12775/978-83-231-6093-9

OPIS

Ta książka ma dwa tematy. Pierwszym jest zjawisko autografii: różne sposoby ustanawiania relacji między tekstem artystycznym a osobą autora czy autorki – tekstowego, podmiotowego utrwalania śladów ludzkiej egzystencji. Temat drugi to literatura żydowska uprawiana w językach nieżydowskich, a w szczególności literatura polsko-żydowska drugie połowy XX wieku.

Pisarstwo takich autorów jak Kazimierz Brandys, Ida Fink, Hanna Krall, Stanisław Lem, Artur Sandauer, Julian Stryjkowski powraca do tematów zatartego rodowodu, dwoistości, odejścia, niewypowiedzianej traumy, utraty. Twórcy ci na różne sposoby inscenizują problematykę braku porozumienia, nietożsamości, wykorzenienia, obcości czy odrzucenia, a zarazem usilnie poszukują rozumiejącego kontaktu i bliskości.

Z tych rozbieżnych impulsów wypływa swoistość autografii polsko-żydowskich. Balansują one na granicy prywatnego i publicznego, indywidualnego i zbiorowego, odsłonięcia i zakrycia, szyfru i ujawnienia. Tekst pisany dla siebie staje się tu tekstem dla innych. Tekst jednostkowy stapia się z wielotekstem twórczości własnej, a czasem także cudzej. Mówienie o sobie jest zarazem mówieniem o innych i w imieniu innych. Przeciw milczeniu. Przeciw samotności. Przeciw śmierci. Przeciw zapomnieniu.

SPIS TREŚCI Wstęp / 11

Autografia (polsko-żydowska) / 11

Metoda / 12

Żydowsko-polskie, polsko-żydowskie / 12

Piętno i ujawnienie / 13

Porządek pracy / 14

I. AUTOGRAFIA – PRÓBA TEORII

1. Autografie współczesne / 19

Historia terminu / 20

Tezy o autografii / 25

Sygnowanie: twarz i imię / 28

Techniki współczesnej autografii literackiej / 36

2. Autografia i powtórzenie / 39

Indywidualność osoby – wyjątkowość tekstu / 39

Autobiograficzne powtórzenie / 42

Powtórzenie jako zwornik biografii / 43

Autorepetycja jako sygnał autobiografizmu / 45

Iteratywność aktów autograficznych / 46

Autokreacje i mitobiografie / 48

Autobiokopia / 52

3. Autografie i cykliczność / 57

Auto(bio)graficzny ciąg narracyjny / 58

Wewnętrzna intertekstualność autobiografizmu / 61

Cykl czy konstelacja? / 65

„Cykle” Henryka Grynberga / 69

Cykl autobiograficzny a autograficzny ciąg narracyjny / 73

II. PROZATORSKIE AUTOGRAFIE POLSKO-ŻYDOWSKIE

4. Literatura żydowska w językach nieżydowskich – wprowadzenie do lektury / 81

Kultura żydowska i wielojęzyczność / 82

Literatura doświadczenia żydowskiego / 86

Ambiwalencje przestrzenne literatury mniejszej / 91

Autobiograficzność bez autobiografii / 95

Amchu / 101

5. Sygnatury ukryte / 103

Sygnatura imienna jako autogram / 103

Imię, nazwisko / 107

Adolf Rudnicki / Aron Hirschhorn – kryptosygnatura / 112

Julian Stryjkowski / Pesach Stark – prawdziwe imię / 114

Podsumowanie / 120

6. Topografia tożsamości: Artur Sandauer / 121

Krytyk i pisarz / 121

Pisarz przestrzeni / 125

Wspinaczka / 131

Zejście / 134

Ziemia Izraela / 137

Zawieszenie / 142

7. On-ja Artura Sandauera / 145

Sandauer illeista / 145

Między autobiografią a parabiografią / 149

Był / 155

Ja-on / 158

8. Ja-ona, ona-ja: gramatyka podmiotu w powieściach Idy Fink i Hanny Krall / 163

Pisać czy milczeć? I jak pisać? / 163

Podróż Idy Fink: cena ocalenia / 168

Sublokatorka Hanny Krall: cena bycia ocaloną / 176

Znak urazu / 185

9. Narzucona obcość i prawda pojedyncza: Kazimierz Brandys / 187

Pisarz grany przez sytuację? / 187

Je ne sais pas / 189

Syn dwóch narodów wybranych / 191

Imię obcości / 197

„Krew pomięszana wzbogaca się przez sny obce” / 199

Przeciw narzuconej obcości / 202

„Ja… ja…” / 205

10. „Ukrywałem przez jakiś czas Żyda”: Stanisław Lem / 209

Literatura jako szybolet / 209

Zastępczy przedmiot – zastępczy podmiot / 214

Kryptolemologia / Lemokryptologia / 222

Pisarz polsko-żydowski? / 233

III. DODATEK: POLSKO-ŻYDOWSKIE AUTOGRAFIE POETYCKIE – DWA PRZYKŁADY

11. Dwa języki: Campo di Fiori / 239

Dwie wersje / 241

„…w ludzkim języku” / 243

Język nasz – język ich / 248

Dystans, obcość, ironia / 253

Aneks. Campo di Fiori – zestawienie przekazów i odmian tekstu . . . . 259

12. Cień: Elegia miasteczek żydowskich / 263

„Formuła nostalgii” / 264

Trzy wersje tekstu / 267

Dwa dyskursy / 274

Nie ma miasteczek / 277

„Gdzie szewc był poetą, zegarmistrz filozofem…” – krewni żydowscy / 281

Koda / 291

Bibliografia / 293

Nota / 311

Indeks osób / 313

Polish-Jewish Autographies (Summary) / 323

Recenzje

Autorzy

Marcin Wołk

Dr hab. Marcin Wołk jest profesorem w Instytucie Literaturoznawstwa na Wydziale Humanistycznym UMK. Opublikował książki: Tekst w dwóch kontekstach. Narracja pierwszoosobowa w powieściach Kazimierza Brandysa (1999) oraz Głosy labiryntu. Od „Śmierci w Wenecji” do „Monizy Clavier” (2009). Opracował wydanie Małej księgi i Wariacji pocztowych Kazimierza Brandysa w serii „Biblioteka Narodowa” Ossolineum (2023). Zajmuje się m.in. edycją pism osobistych powstałych w kręgu rodzinnym Kazimiery Iłłakowiczówny. Jest członkiem redakcji czasopisma „Archiwum Emigracji”.

Książki autora:

- Autografie polsko-żydowskie
- Litteraria Copernicana 2(16)/2015: Pożytki z porównania
- Litteraria Copernicana 4(28)/2018: Echa antyku
- Głosy labiryntu. Od Śmierci w Wenecji do Monizy Clavier
- Tekst w dwóch kontekstach. Narracja pierwszoosobowa w powieściach Kazimierza Brandysa