Biblioterapia w edukacji z zakresu profilaktyki uzależnień i promocji zdrowia

Książka jest poświęcona problematyce wykorzystania biblioterapii w młodzieżowej edukacji rówieśniczej z zakresu profilaktyki uzależnień i promocji zdrowia. Punktem wyjścia uczyniono tutaj charakterystykę zagrożeń wieku dorastania oraz główne założenia profilaktyki uzależnień i promocji zdrowia. Przedstawiono także teoretyczne założenia biblioterapii i zaproponowano jej wykorzystanie w działaniach profilaktycznych oraz scharakteryzowano toruński „Programu młodzieżowych liderów profilaktyki uzależnień i promocji zdrowia”. Podjęto również próbę usystematyzowania działań biblioterapeutycznych w programach profilaktycznych. Kluczowym elementem rozprawy są wyniki eksperymentu biblioterapeutycznego przeprowadzonego wśród nastolatków uczestniczących w programie liderskim w 2007 i 2008 roku.

Wprowadzenie / 7

1. Młodzieżowe programy rówieśnicze jako metoda profilaktyki uzależnień i promocji zdrowia / 17
1.1. Współczesny nastolatek i zagrożenia jego rozwoju / 18
1.1.1. Zmiany rozwojowe okresu adolescencji / 18
1.1.2. Zagrożenia rozwoju młodzieży w erze postzakazowej / 25
1.2. Profilaktyka uzależnień i promocja zdrowia jako stałe elementy procesu wychowania i edukacji / 38
1.2.1. Różne podejścia w definiowaniu profilaktyki uzależnień i promocji zdrowia / 38
1.2.3. Health literacy a informacja zdrowotna i medyczna w bibliotece / 45
1.2.4. Strategie i programy profilaktyki uzależnień / 49
1.3. Młodzieżowe programy rówieśnicze w profilaktyce uzależnień / 51
1.3.1. Rozwój podejścia rówieśniczego oraz rodzaje programów rówieśniczych / 52
1.3.2. Cele, dobór uczestników oraz standardy i skuteczność programów rówieśniczych / 55

2. Biblioterapia oraz jej zastosowanie w działaniach profilaktycznych / 61
2.1. Funkcje literatury a biblioterapia / 61
2.2. Rodzaje biblioterapii a eksperyment wśród uczestników programu liderskiego / 69
2.3. Audiowizualne techniki biblioterapii / 75
2.3.1. Filmoterapia i filmodoradztwo / 75
2.3.2. Biblioterapia i bibliodoradztwo online / 78
2.4. Profilaktyczny wymiar działań biblioterapeutycznych / 83

3. Toruński „Program młodzieżowych liderów profilaktyki uzależnień i promocji zdrowia” oraz stosowana w nim biblioterapia / 87
3.1. Cele i założenia „Programu młodzieżowych liderów profilaktyki uzależnień i promocji zdrowia” / 89
3.2. Struktura i tematyka zajęć warsztatowych oraz akcji profilaktycznych / 91
3.3. Materiały czytelnicze wykorzystywane w programie liderskim / 94

4. Działania biblioterapeutyczne w programach profilaktycznych / 103
4.1. Materiały i ogólne wytyczne do tworzenia i prowadzenia programów biblioprofilaktycznych z uwzględnieniem roli młodzieżowych liderów w edukacji rówieśników / 104
4.2. Materiały czytelnicze przydatne w programach biblioprofilaktycznych dla młodzieży i ich funkcjonalne wykorzystanie / 113
4.3. Program „Skuteczny lider profilaktyki” jako odpowiedź na potrzeby absolwentów „Programu młodzieżowych liderów profilaktyki uzależnień i promocji zdrowia” / 153

5. Eksperymentalne działania biblioterapeutyczne. Próba wdrożenia ukierunkowanego czytelnictwa do procesu prozdrowotnej edukacji rówieśniczej / 159
5.1. Podstawy metodologiczne przeprowadzonych badań / 161
5.1.1. Podstawowe cele badań / 161
5.1.2. Główne i pochodne problemy badawcze / 163
5.1.3. Metody, techniki oraz narzędzia wykorzystane w badaniach / 165
5.1.4. Dobór uczestników badań / 168
5.1.5. Organizacja, miejsce i przebieg badań / 170
5.2. Charakterystyka demograficzna uczestników eksperymentu / 170
5.2.1. Grupa eksperymentalna nr 1 (z pretestem) / 171
5.2.2. Grupa kontrolna nr 1 (z pretestem) / 172
5.2.3. Grupa eksperymentalna nr 2 (bez pretestu) / 172
5.2.4. Grupa kontrolna nr 2 (bez pretestu) / 173
5.3. Badania wstępne i ich wyniki / 174
5.3.1. Czytelnictwo uczniów z grupy eksperymentalnej nr 1 / 175
5.3.2. Czytelnictwo uczestników grupy kontrolnej nr 1 / 180
5.4. Eksperyment biblioterapeutyczny. Próba opisu wprowadzenia ukierunkowanego czytelnictwa do programu liderskiego / 185
5.5. Badania końcowe i ich rezultaty / 204
5.5.1. Przemiany czytelnictwa uczestników grupy eksperymentalnej z pretestem / 205
5.5.2. Wyniki końcowych badań czytelniczych w grupie kontrolnej z pretestem / 210
5.5.3. Przemiany czytelnictwa uczestniczek grupy eksperymentalnej bez pretestu / 212
5.5.4. Wyniki końcowych badań czytelniczych w grupie kontrolnej bez pretestu / 215
5.5.5. Opinie uczestników grup eksperymentalnych o zastosowaniu w programie elementów biblioterapii / 218
5.5.6. Wnioski z badań i podsumowania / 222

Zakończenie / 225
Aneksy / 227
Bibliografia / 247
Wykaz tabel / 263

Magdalena J. Cyrklaff-Gorczyca