Drobnoustroje i owady niszczące zabytki i ich zwalczanie

Oddajemy do Państwa dyspozycji podręcznik, który jest rozwinięciem wykładu pt. „Mikrobiologia z dezynfekcją zabytków", prowadzonego przez Alicję B. Strzelczyk od 1965 do 2004 r. na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu dla studentów specjalności: konserwacja malarstwa i rzeźby poli­chromowanej, konserwacja papieru i skóry oraz konserwacja elementów i de­tali architektonicznych. Nasze wieloletnie doświadczenia związane z badania­mi naukowymi w tej dziedzinie zostały wzbogacone przez liczne ekspertyzy do­tyczące przyczyn zniszczeń zabytków i metod ich dezynfekcji i dezynsekcji. 

Przeznaczyłyśmy ten podręcznik także dla dyplomowanych konserwato­rów, którzy znajdą tu dla siebie pomoc w przypadkach trudnych do ocenienia i w razie konieczności wyboru metody dezynfekcji, a także w przygotowaniu dokumentacji konserwatorskich, dla pracowników muzeów, dla pracowników służby konserwatorskiej, dla kustoszy zbiorów kościelnych oraz dla pracowni­ków bibliotek i archiwów. Będzie on także pozycją, w której studenci wydzia­łów konserwacji wyższych uczelni artystycznych w kraju znajdą wskazówki praktyczne dotyczące przyczyn zniszczeń zabytków i metod zwalczania wszel­kich infekcji, a także źródłem wiadomości dla biologów i mikrobiologów inte­resujących się zabytkami oraz osób zatrudnionych w budownictwie. Aby poznać dokładnie tę dziedzinę wiedzy i móc ją przekazywać kolej­nym rocznikom studentów, przez wiele lat prowadziłyśmy intensywne bada­nia naukowe, analizując podatność wielu materiałów na zniszczenia mikrobio­logiczne, opracowując mechanizmy tych zniszczeń i podając zbadane, wypró­bowane przepisy zwalczania czynników niszczących zabytki. Rozwijałyśmy również badania nad owadami niszczącymi przedmioty zabytkowe i metoda­mi walki z nimi.

Od autorek; Czynniki otoczenia warunkujące rozwójdrobnoustrojów na przedmiotach zabytkowych (Źródła zawilgoceniazabytków * Wpływ wilgoci na rozwój drobnoustrojów * Wpływ ciepła narozwój drobnoustrojów); Drobnoustroje. budowa i warunki ich rozwoju(Królestwo I: bakterie, czyli rozprątki * Klasa: cyjanobakterie, czylisinice * Klasa: bakterie właściwe * Rząd: promieniowce -Actinomycetales * 2. Królestwo II: grzyby - Mycota, Fungi * Klasa:sprzężniaki - Zygomycetes * Klasa: workowce - Actmomycetes * Klasa:podstawczaki - Basidiomycetes * Klasa: grzyby niedoskonałe -Deuteromycetes * Gromada: porosty * 3. Królestwo III: glonyjednokomórkowe); Procesy życiowe drobnoustrojów (Enzymy - zasady ichdziałania * Odżywianie się organizmów samo- i cudzożywnych * Składnikiobiektów zabytkowych jako podłoże dla życia drobnoustrojów * Oddychaniedrobnoustrojów, czyli procesy rozkładu materiałów); Rozkład spoiw,klejów naturalnych i syntetycznych przez drobnoustroje; Drewno.mikrobiologiczne zniszczenia zabytków (Zgnilizna brunatna (ciemna lubdestrukcyjna) * Zgnilizna jasna (korozyjna lub drzewnikowa) * Zgniliznajednolita * Zgnilizna szara, czyli pleśniowa); Zniszczeniamikrobiologiczne malowideł sztalugowych i rzeźby polichromowanej(Zniszczenia mikrobiologiczne warstw malarskich * Zniszczenia rzeźbpolichromowanych i malowideł na drewnie * Zniszczenia malowideł napłótnie. Rodzaje drobnoustrojów); Malowidła ścienne. Zniszczeniamikrobiologiczne (Zniszczenia spowodowane przez drobnoustrojeheterotroficzne * Objawy i skutki działalności drobnoustrojówautotroficznych); Papier. Mikrobiologiczne zniszczenia zabytkówpiśmiennictwa (Objawy działalności drobnoustrojów na papierze *Specyficzne zniszczenia papieru); Pergamin. Zniszczeniamikrobiologiczne; Skóra. Zniszczenia mikrobiologiczne; Zniszczeniazabytków kamiennych przez czynniki biologiczne (Działalnośćdrobnoustrojów heterotroficznych * Działalność drobnoustrojówautotroficznych); Owady niszczące przedmioty zabytkowe (Owady niszczącedrewno * Owady niszczące papier i tkaniny z włókien roślinnych * Owadyżerujące na materiałach pochodzenia zwierzęcego); Zwalczaniedrobnoustrojów i zwierzęcych szkodników w przedmiotach zabytkowych(Budowa chemiczna i właściwości najczęściej spotykanych substancjiczynnych o charakterze fungicydów i insektycydów w preparatach * Metodydezynfekcji i dezynsekcji przedmiotów zabytkowych * Gazowanie *Działanie parami * Spryskiwanie * Smarowanie, tamponowanie - tepowanie* Kąpiele * Iniekcje * Stosowanie past i zasypek * Metody fizyczne *Zwalczanie grzybów domowych i owadów w drewnie * Krajowe środki ochronydrewna * Charakterystyka najważniejszych preparatów do drewnaprodukowanych w kraju * Dezynfekcja i dezynsekcja malowideł na drewniei rzeźb polichromowanych * Metody dezynfekcji i dezynsekcji malowidełna płótnie * Zwalczanie drobnoustrojów na malowidłach ściennych *Zwalczanie drobnoustrojów i owadów na zabytkach z papieru, pergaminu iskóry * Zabezpieczanie w masie (w pojemnikach) klejów i spoiw przedatakiem drobnoustrojów * Zabezpieczanie zabytków z kamienia przedatakiem glonów i porostów); Metoda usuwania plam grzybowych z zabytkówkamiennych; Inne szkodniki zwierzęce obiektów zabytkowych (Roztocze *Gryzonie * Metody zwalczania gryzoni); Zniszczenia mikrobiologiczne imykologiczne zbiorów bibliotecznych i archiwalnych w czasie i popowodzi; Działania na wypadek katastrofy w bibliotece; Indeks osobowy;Indeks rzeczowy

Joanna Karbowska-Berent

Alicja Strzelczyk