Hegemonia i władza. Filozofia polityczna Antonia Gramsciego i jej współczesne kontynuacje

Hegemonia i władza. Filozofia polityczna Antonia Gramsciego i jej współczesne kontynuacje skupia się na najważniejszych elementach politycznej filozofii Antonia Gramsciego – teorii państwa, koncepcji społeczeństwa obywatelskiego, zdrowego rozsądku i intelektualistów – by na ich podstawie zaproponować ujęcie władzy z perspektywy kluczowego dla autora Zeszytów więziennych pojęcia – hegemonii. Według Antonia Gramsciego kluczem do zrozumienia współczesnej polityki jest relacja pomiędzy władzą a społeczeństwem oraz sama dynamika rozwiniętych społeczeństw kapitalistycznych. Ta ostatnia sprawia, że celem polityki jest osiąganie konsensusu, wygrywanie przyzwolenia, a nie stosowanie bezpośredniego przymusu. Dla włoskiego filozofa władza nie jest związana jedynie z instytucjami państwa, ale upowszechnia wartości i idee, wpływa na funkcjonowanie instytucji społecznych, reprodukuje się w kulturze popularnej czy wiedzy potocznej, kształtuje dominujący światopogląd.

Książka analizuje również dwa rozwinięcia filozofii Gramsciego. Pierwszym z nich są prace szkoły z Birmingham, która nie tylko twórczo rozwinęła koncepcję hegemonii, ale również użyła jej do szeregu empirycznych analiz kultury współczesnej. Drugą kontynuacją Gramsciańskiej myśli jest filozofia Ernesta Laclaua i Chantal Mouffe. W swojej słynnej Hegemonii i socjalistycznej strategii dokonali oni reinterpretacji myśli włoskiego filozofa, używając do tego narzędzi postrukturalistycznej filozofii dyskursu, wprowadzając zupełnie nowe odczytanie pojęcia hegemonii.

Podziękowania / 7

Wstęp / 11
Cele wywodu / 13
Filozoficzne źródła myśli Gramsciego / 16
Teoria hegemonii a postmarksizm / 25
Problemy metodologiczne / 28
Streszczenie poszczególnych rozdziałów / 32

Rozdział 1
Społeczeństwo obywatelskie i masy / 37
Społeczeństwo obywatelskie jako nowoczesna forma uspołecznienia / 38
Społeczeństwo obywatelskie u Gramsciego / 50
Masa społeczna / 60
Strukturalne przeobrażania masy społecznej / 73
Podsumowanie / 90

Rozdział 2
Państwo i wojna pozycyjna / 93
Heglowska koncepcja państwa i jej Marksowska krytyka / 94
Państwo i społeczeństwo polityczne / 110
Wojna pozycyjna i kryzys hegemonii / 123
Podsumowanie / 138

Rozdział 3
Ideologie i intelektualiści / 140
Ujęcie pejoratywne – ideologia jako narzędzie dominacji / 142
Ujęcie neutralne – ideologia jako światopogląd / 155
Problem dwoistości ideologii u Gramsciego / 162
Infrastruktura ideologiczna / 169
Personel hegemoniczny – intelektualiści / 180
Podsumowanie / 200

Rozdział 4
Folklor i zdrowy rozsądek / 203
Zdrowy rozsądek – próba definicji / 204
Zdrowy/potoczny rozsądek i folklor / 215
(Poźno)nowoczesność zdrowego rozsądku / 228
Hegemoniczność zdrowego rozsądku / 248
Podsumowanie / 259

Rozdział 5
Teoria hegemonii i brytyjskie studia kulturowe / 260
Angielski łącznik / 262
Szkoła z Birmingham / 288
Kultura hegemoniczna / 296
Podsumowanie / 331

Rozdział 6
Poststrukturalistyczna korekta / 334
Problem marksizmu / 335
Dyskursywna teoria hegemonii / 352
Hegemonia i radykalna demokracja / 377
Podsumowanie / 386

Zakończenie, czyli czym właściwie jest hegemonia? / 388
Bibliografia / 401
Indeks osobowy / 417

Michał Wróblewski