OPIS
Męskość nie istnieje. Zrozum to lub ugrzęźnij w zapamiętałej machinie wytwarzania fałszywych sensów, reprodukowania klisz i bezrefleksyjnego wystawiania recept na źle zdiagnozowane choroby.
Męskość to fikcja – również literacka. I jak każda fikcja przekształca elementy świata rzeczywistego, choć tworzy z nich symulakrum, a nawet formuje własną, wyjątkowo opresyjną rzeczywistość.
Jeśli pomnożyć coś, co nie istnieje, nasza rzeczywistość zapełni się mnogością męskości. Czy będą one jeszcze cokolwiek znaczyć?
Opowieść o tym, jak wszystko-i-nic nieznaczącym pojęciem jest męskość, pluralizowana jak niemal wszystko w świecie, który poradził już sobie z wygodną iluzją wspólnoty i uniwersalizmu, można prowadzić na podstawie rozmaitych tekstów kultury. W tej książce językiem opowieści jest literaturoznawstwo, a bohaterami pokaźne grono tekstów literackich i pojawiających się na ich stronach postaci.
Kruche jest piękne. Męskości w polskiej prozie emancypacyjnej po 1989 roku to opowieść o tym, jak w ostatnich trzech dekadach rodzima literatura posługiwała się pojęciem męskości oraz jakich pozaliterackich procesów zachodzących w Polsce i świecie było to pokłosiem. Dynamiczny okres najnowszej historii Polski zapoczątkowany przez transformację ustrojową otworzył krajowej literaturze okno, za którym zarysował się całkiem nowy pejzaż przemian kulturowych i granic tego, co męskie i kobiece. Panorama dostępnych nam emocji i doświadczeń rozciąga się po horyzont, jednak z jakichś powodów to nie niebo, a powszechnie przyjęte normy ekspresji przypisanej płciom są limitem. W jaki sposób polska proza najnowsza próbuje odpowiadać na opresyjny charakter norm i konwencji, w które męskość wtłacza jej bohaterów? Niezbędne staje się takie podejście do problemu, w którym refleksji poddawana jest nie jedna męskość, a rozmaite jej formy i dynamiczne relacje zachodzące między nimi. Książka stanowi propozycję takiego właśnie odczytania kilkunastu narracji literackich – projekt lektury, której punktem wyjścia jest odrzucenie przezroczystości rodzajowej towarzyszącej męskości.
SPIS TREŚCI
Podziękowania / 9
Początek / 11
Męskości. Pluralizm i projekty / 12
Polska proza emancypacyjna. Literatura i polityka / 25
Po 1989 roku. Cezury i przemiany / 40
Metodologia i układ monografii / 43
Część pierwsza
HEGEMON I SPRZYMIERZEŃCY
Rozdział 1. Polityczność. Manifestacje męskiej władzy / 59
Demaskacja męskości autorytarnej (Izabela Filipiak, Absolutna
amnezja) / 68
Maskulinistyczny Bildungsroman epoki PRL (Inga Iwasiów,
Bambino) / 77
Władza i prestiż w przestrzeniach domowych i publicznych / 88
Absolutna amnezja i Bambino jako rozrachunek pisarek
z opresją męskości / 100
Rozdział 2. Przemoc. Historie ojcowskiej i partnerskiej
agresji / 109
Anatomia ojcowskiej przemocy (Wojciech Kuczok, Gnój) / 114
Domestykacja przemocy w małżeństwie (Grażyna Jagielska,
Fastryga) / 125
Praktyki narracyjne wobec prawa silniejszego / 133
Część druga
MĘSKOŚCI PODPORZĄDKOWANE
Rozdział 3. Przesilenie. Formy męskości w kryzysie / 143
Literaturoznawstwo i próby diagnozowania kryzysu / 151
De profundis… mężczyzny po przejściach (Jerzy Pilch, Monolog
z lisiej jamy) / 155
Obrazki z męskości (Mariusz Grzebalski, Człowiek, który biegnie przez las; Hubert Klimko-Dobrzaniecki, Raz. Dwa. Trzy) / 159
Anatomia męskiej porażki (Krzysztof Varga, Aleja Niepodległości) / 168
Męskość w narracjach peryferyjnych (Waldemar Bawołek,
Daniel Odija, Konrad Janczura) / 173
„Literatura kobieca” i mężczyzna w kryzysie (Grażyna Plebanek, Manuela Gretkowska, Piotr Pietucha) / 186
Kryzys jako perspektywa rozwojowa / 195
Rozdział 4. Inność. Relacje męskości i seksualnej odmienności / 201
Genologia i historia polskiej literatury homotekstualnej / 204
Mężczyzna kontra homoseksualista / 214
Problemy z tożsamością / 219
Queer, czyli męskość poza dychotomią / 228
Męskość zagrożona homoseksualizmem (Tadeusz Gorgol, Zakazana miłość; Antoni Romanowicz, Nie znany świat; Marcin Krzeszowiec, Ból istnienia) / 233
Męskość projektowana przez homoseksualność (Michał Witkowski, Lubiewo) / 251
Mężczyźni i duch inności / 262
Rozdział 5. Słabość. Opowieści o cierpieniu i męskościach sfeminizowanych / 265
Męskie cierpienie w układzie partnerskim (Manuela Gretkowska, Kobieta i mężczyźni) / 279
Uzależnienie jako utrata podmiotowości (Juliusz Strachota, Relaks amerykański) / 283
Męska wspólnota wykluczonych (Hubert Klimko-Dobrzaniecki, Kołysanka dla wisielca) / 286
Emancypująca moc słabości / 294
Część trzecia
NA MARGINESIE MĘSKOŚCI
Rozdział 6. Cielesność. Biopolityka męskiej rozkoszy i bólu / 299
Estetyzacje kultury ciała i ewolucje nowych projektów męskości
(Maciek Miller) / 307
Zarządzanie ciałami: gospodarka w skali mikro (Michał Witkowski, Fynf und cfancyś) / 322
Męskość maladyczna (Maciek Miller, antologia Trafieni) / 328
W stronę emancypacji. Dynamika ciała męskiego / 341
Rozdział 7. Starość. Narracje o męskości późnego wieku / 345
Literatura wobec różnicy wieku / 353
Mikrokosmos senioralny (Marian Pankowski) / 360
Antyutopie starości (Mariusz Sieniewicz) / 380
Stary mężczyzna jako Inny kultury / 387
Nowy początek / 389
Bibliografia / 395
Summary / 425
Indeks osób / 429
Filologia polska
Filozofia
Literaturoznawstwo
Literaturoznawstwo
