Matka Polka na odległość. Z doświadczeń migracyjnych robotnic 1989-2010

seria:Monografie Fundacji na rzecz Nauki Polskiej autorzy:

Sylwia Urbańska

za darmo

Czytaj

36,00 zł Najniższa cena z 30 dni: 36,00 zł

Wysyłamy w przeciągu 14 dni roboczych

szt

dostęp darmowy

Przekierowanie do ibuk.pl

Rok wydania:2015 Nr wydania:pierwsze Liczba stron:400 ISBN:978-83-231-3366-7 eISBN:978-83-231-5692-5 Format:148 x 210 mm T_BOOK_COPUBLISHER: Fundacja na rzecz Nauki Polskiej DOI: https://doi.org/10.12775/978-83-231-5692-5

OPIS

W debacie wokół przemian współczesnych rodzin i wzorców płci rzadko dyskutuje się o doświadczeniach kobiet spoza klasy średniej. W istocie niewiele wiemy na temat tego, jak po 1989 roku zmieniały się biografie, tożsamości i role rodzinne rolniczek i robotnic. Tymczasem od co najmniej kilku dekad to właśnie zwalniane z restrukturyzujących się fabryk pracownice, rolniczka i gospodynie domowe są bohaterkami cichej, niewidzialnej, choć masowej ewolucji. Jako (nie)legalne migrantki – sprzątaczki i opiekunki dzieci, osób starszych i chorych – zamieszkujące wraz z milionami podobnych sobie globalnych robotnic getta migracyjne w metropoliach Europy i Ameryki, musiały zmierzyć się z nowymi nierównościami, gruntownie przeorganizować rolę, tożsamości rodzinne i wzorce płci. Jak Polki radziły sobie z wieloletnią przymusową rozłąką z dziećmi w sytuacji, gdy „opieka na odległość” stała w sprzeczności z figurą matki rezydencjalnej utrwaloną w świadomości jako kanoniczna i niemodyfikowalna? Jak zmieniały się przy tym ich relacje z mężami, rodzinami i społecznościami lokalnymi? O jakich doświadczeniach , jakim językiem mówi „matka Polka na odległość”? Jakie kulisy życia polskich rodzin zaczęła odsłaniać, kiedy znalazła się tak – poza granicami domu, tradycyjnego świata społecznego wsi, miasteczka, państwa? Z czym wiąże się „postmodernizacja ubogich”? Autorka odpowiada na te pytania, zastanawiając się jednocześnie, czy od 1989 roku – kiedy okno dla masowych migracji kobiet otworzyło się szerzej – mieliśmy do czynienia z niedostrzeżoną rewolucją płci w społecznościach zwykle szufladkowanych jako twierdze tradycyjności.

Analizy powstały na podstawie zebranych przez autorkę narracji autobiograficznych kobiet, których doświadczenie życia między dwoma krajami wpisało się w dwie dekady transformacji 1989-2010. Książka nie mogłaby jednak powstać bez intensywnych badań terenowych, prowadzonych w Polsce I Belgii. Dały one wgląd w życie migrantek, ich rodzin i społeczności na wsiach i w małych polskich miasteczkach, a także w gettach migracyjnych Brukseli.

SPIS TREŚCI

Część I. Inspiracje teoretyczno-metodologiczne

Wprowadzenie / 11
Transnarodowe macierzyństwo – ramy historyczne / 20
Płeć a współczesny kolonializm / 21
Polki w ekonomii globalnej – biografie dwóch dekad transformacji / 25
Procesy wykorzeniające a opieka rezydencjalna / 28
Cele badawcze / 31

Rozdział 1. „Matki na odległość” w literaturze – w poszukiwaniu pojęć i perspektyw / 35
Na marginesie badań sondażowych / 35
Na marginesie badań jakościowych / 37
Opieka a terytorium domu – krytycznie o wpływach funkcjonalizmu / 43
Transnarodowość jako propozycja ujęcia „relacji opiekuńczej na odległość” / 49
Macierzyństwo w paradygmacie interpretatywnym / 52
Pojęcia analityczne w badaniach stawania się transnarodową matką / 55

Rozdział 2. Między rolą badaczki a uczestniczką. O metodologii badań / 65
Autoetnografia jako punkt wyjścia / 66
Badania terenowe – uzyskiwanie „potrójnego dostępu” / 72
Wywiad narracyjny – wokół kwestii etycznych i zagadnień doboru próby / 78
Specjalistyczna transkrypcja / 82
Analiza dyskursu wokół „eurosieroctwa” / 83

Część II. Warianty przejścia w transnarodowe macierzyństwo

Rozdział 1. Problem matki (żony) polki. migracja ekonomiczna jako studium przejść statusowych / 89
Niedostrzeżony wymiar. Społeczno-kulturowe kulisy niektórych wariantów migracji ekonomicznych / 91
„Historia naturalna” badania – odkrycie zróżnicowania migracji ekonomicznych / 91
Krytycznie o dominacji modeli ekonomicznych w literaturze migracyjnej / 94
Migracja jako zagrożenie – fatalizm interpretacji w dyskursie naukowym / 97
Perspektywa badawcza – trajektorie biograficzne a studium przejść statusowych / 99
Nieustrukturyzowane przejścia statusowe / 102
Własności procesu przejść statusowych / 104
Globalizacja przebiegu separacji/rozwodu w doświadczeniach migracyjnych robotnic / 106

Rozdział 2. Detradycjonalizujący potencjał migracji. Studium przejść statusowych polskich migrantek po 1989 roku / 113
Separacja i rozwód w tradycyjnej kulturze – nieustrukturyzowane „przejścia statusowe” / 115
Markery niedostępności rozwodu – wzory adaptacji i mortyfikacje tożsamości / 127
„Balansowanie na cienkiej linie” – wielowymiarowe adaptacje w biografii rolniczki / 139
Kurczenie się ekonomiczno-instytucjonalnych opcji pozostania w Polsce / 146
Wykluczenie ekonomiczne / 147
Wykluczenie mieszkaniowe / 150
Wykluczenie instytucjonalne / 152
Wykluczenie z prawa do bezpieczeństwa / 161
Migracje jako wzorzec separacji/rozwodu – kolektywne przejścia statusowe / 163

Rozdział 3. Warianty tworzenia się „opieki na odległość”. Aanaliza wzorcowych przypadków / 167
Warianty społeczno-ekonomiczne / 168
Migracja jako konsekwencja bycia porzuconą – przypadek Wandy / 168
Migracja jako plan separacji/rozwodu – przypadek Bożeny 179
Kontekst podejrzenia / 187
Migracja jako ucieczka przed przemocą w małżeństwie/rodzinie – przypadek Wiesławy / 193
Migracja jako przymusowa „nominacja” w układzie pieczeniarskim / 204
Warianty ekonomiczne / 205
Podsumowanie / 211

Część III. „Pęknięta” tożsamość. Próba utrzymywania chwiejnej równowagi w relacjach

Rozdział 1. Strategie „reperowania” tożsamości / 217
Między „amputacją” a rutynizacją – proces stawania się robotnicą / 220
Transnarodowa matka Polka – tradycyjne zasoby w legitymizacjach / 231
„Umowa migracyjna” z dziećmi / 231
Symbolika poświęcenia / 234
Polka potrafi – strategie opiekuńcze „na odległość” / 239

Rozdział 2. Macierzyństwo w kontekście podejrzenia – załamywanie się chwiejnej równowagi / 245
Opiekunowie w przedstawianiu transnarodowego macierzyństwa jako porzucenia – społeczno-ekonomiczne warianty wyjazdów migracyjnych / 247
Porzucenie vs. poświęcenie – nieprzekładalność perspektyw w interakcjach z dziećmi / 248
Przypadek Wandy / 248
Przypadek Barbary / 258
Uwarunkowania strukturalne i układy opiekuńcze a wprowadzanie kontekstu podejrzenia / 262
Przypadek Aldony / 264
Przypadek Wiesławy / 271
Trajektoria „odstawania się matką” – konsekwencje wprowadzania kontekstów podejrzeń dla tożsamości i biografii kobiet / 274
Ambiwalencja – utracony czas vs. biografia jako poświęcenie / 278
Warianty ekonomiczne / 285
Druga strona „kultury migracyjnej” – społeczności migracyjne w generowaniu kontekstów podejrzeń / 285

Rozdział 3. Cała polska liczy „eurosieroty”. Panika moralna i płeć w wykluczeniu oraz stygmatyzacji rodzin migrantów / 293
Panika moralna a zmiana społeczna / 295
Kariera pojęcia „eurosieroctwo” / 296
Ogólnopolskie akcje liczenia „eurosierot” / 297
Ale kim jest „eurosierota”? / 303
Obraz dysfunkcjonalnego rodzica i dyskurs moralny / 308
„Ucieczka Polek” – problem z nierezydencjalną matką / 314
Instytucjonalizacja „eurosieroctwa” – gdy pomoc staje się stygmatyzacją / 320

Podsumowanie / 325
Zakończenie / 329
Podziękowania / 341
Bibliografia / 343
Summary / 365
Indeks osobowy / 371
Indeks rzeczowy / 377

Recenzje

2024-03-13 10:33:39

Agnieszka Palicka

Ta książka może zainteresować każdego czytelnika, ponieważ autorka w interesujący, profesjonalny sposób przedstawia biografie swoich bohaterek w kontekście współczesnych założeń naukowych. Co ważne, odbiorca nie ma poczucia, że w książce pojawia się idealizacja albo zbyt dramatyczny, przesadzony styl przedstawienia historii bohaterek. Nie – Urbańska prezentuje historie realne, z życia wzięte w sposób przekonujący, autentyczny, skłaniający czytelnika do rozważań niełatwego, niewdzięcznego nieraz losu Matek Polek. Kobiet, które należy określić mianem prawdziwych bohaterek. Fragment recenzji: "Forum Akademickie" 2015, nr 11 (www.forumakademickie.pl).

2024-03-13 10:33:40

Krzysztof Wołodźko

Książka Sylwii Urbańskiej Matka Polka na odległość. Z doświadczeń migracyjnych robotnic 1989–2010 daje socjologiczny wgląd w świat kobiet z niższych warstw społecznych, na ogół nieobecnych w debacie o polskich przemianach. Opisy transformacyjnej rzeczywistości zwyczajowo spychały na margines mężczyzn, robotników i chłoporobotników, by od czasu do czasu ukazywać ich szerszej publice jako „roszczeniowe sieroty” po Polsce Ludowej. Koleje losu kobiet z „klasy ludowej” jeszcze mniej interesowały media, opinię publiczną i decydentów: były wykluczone spośród wykluczonych. Praca Urbańskiej, socjolożki z Uniwersytetu Warszawskiego, powstała na kanwie ponad 50 wywiadów narracyjnych, przeprowadzonych w latach 2005–2010. Ponadto autorka podjęła siedmiomiesięczne badania terenowe w Belgii i w Polsce, dzięki którym uczestniczyła w życiu swoich rozmówczyń i ich rodzin zarówno w gettach migracyjnych Brukseli, jak i na polskich wsiach i w miasteczkach. Tak rozbudowana perspektywa pozwoliła jej na ukazanie wzajemnych relacji między sposobami funkcjonowania imigrantek zarobkowych w nowych dla nich środowiskach za granicą a realiami „świata utraconego”, w którym funkcje opiekuńcze / nadzorcze nad dziećmi matek imigrantek przejmowały krewne, sąsiadki, instytucje publiczne, a także ojcowie – o ile byli w stanie sprostać temu wyzwaniu. Matka Polka, jej mit i fantazmat (o ile można je oddzielić poza analitycznym opisem), stała się zakładniczką sporów między konserwatywną klasą średnią, jej politycznymi i religijnymi reprezentantami, a środowiskami feministycznymi, przez lata rodzimych przemian reprezentującymi przede wszystkim wielkomiejskie kobiety o wyższym kapitale kulturowym i ekonomicznym. Los kobiet uboższych, matek i zmuszonych do nielegalnej emigracji zarobkowej Polek, nierzadko uciekających z domów przed mężowską i rodzinną przemocą, samotnych ze swoimi problemami i ubóstwem w państwie, które postawiło na „terapię szokową”, stanowił wyraźne tabu. Nieobecność tych kobiet w debacie publicznej i politycznej pozwalała uniknąć wielu trudnych pytań o model polskich przemian, społeczne koszta, jakie on przyniósł, oraz jego dojmujący wpływ na losy dużej części biedniejszych warstw społeczeństwa. Fragment recenzji: http://www.miesiecznik.znak.com.pl/zapomniane-matki-polki/

2024-03-13 10:33:41

dr Ina Alber-Armenat

From an overall perspective Sylwia Urbańska offers an in-depth insight into a social world that is often talked about but not talked to or with. Her own experiences as a daughter of a transnationally working mother and her acquaintances with people maintaining transnational relationships, together with her ethnographic study in Podlaskie and Brussels take the readers of her book into the life world of transnational mothers and their complex biographies. The interpretive study explains impressively the social, emotional, and financial costs of transnational living without putting women into the position of sole victims or presenting one-dimensional answers. Fragment recenzji: https://www.pol-int.org/pl/publikacje/matka-polka-na-odleglosc-z-doswiadczen-migracyjnych-robotnic#r5065

Autorzy

Sylwia Urbańska

Ukończyła socjologię w Instytucie Socjologii UW, gdzie pracuje jako adiunkt. Zajmuje się przemianami współczesnych rodzin i wzorców płci, doświadczeniem i dyskursami macierzyństwa, migracjami i zmianą społeczną, a także metodologią badań jakościowych (etnografie, metody biograficzne). Za pracę doktorską otrzymała nagrodę Prezesa Rady Ministrów RP (2012) oraz I nagrodę za najlepszą pracę doktorską z dziedziny pracy i polityki społecznej w konkursie Instytutu Pracy i Spraw Socjalnych (2011). Jest współautorką książki „Mozaiki przestrzeni transnarodowych. Teorie – Metody – Zjawiska” (2010). Publikowała w czasopismach „Qualitative Socjology Reviev”, „Kultura i Społeczeństwo”, „Studia Migracyjne – Przegląd Polonijny”, „Dialog-Pheniben”. Jej teksty można znaleźć m.in. w: „Niebezpieczne związki. Macierzyństwo, ojcostwo i polityka” (2014), „Pożegnanie z Matką Polką? Współczesne dyskursy i reprezentacje macierzyństwa” (2013), „Migracje Kobiet. Perspektywa wielowymiarowa” (2009).

Książki autora:

- Matka Polka na odległość. Z doświadczeń migracyjnych robotnic 1989-2010