Między konformizmem a innowacyjnością. Strategie adaptacji młodzieży w szkole

W publikacji podjęto temat strategii przystosowania młodzieży oraz próbę udzielenia odpowiedzi na pytanie o to, jakie strategie adaptacji stosuje badana młodzież względem szkoły i roli ucznia. Do celów badawczych autorka wykorzystała autorską, pięciostopniową skalę do pomiaru strategii uczniowskich, opracowaną na podstawie modelu adaptacji autorstwa R.K. Mertona. Badaniem została objęta reprezentatywna grupa uczniów w wieku 13–17 lat, w ostatnim roku szkolnym funkcjonowania wszystkich klas gimnazjalnych. Wyniki badań niejako demityzują społeczne postrzeganie nastolatka, wskazują na przewagę innowacji i konformizmu nad buntem, rutyną czy wycofywaniem się.

Wprowadzenie / 7

Rozdział I. Szkoła jako system społeczno-kulturowy i organizacja /  11
1. Szkoła jako część świata społecznego / 11
1.1. Społeczny rodowód szkoły / 12
1.2. Rola szkoły w procesie socjalizacji / 16
2. Szkoła jako część świata kultury / 19
2.1. Człowiek jako istota kulturowa / 19
2.2. Instytucjonalny wymiar szkoły /  23
3. Szkoła jako część świata organizacji /  26
3.1. Wokół pojęcia organizacji / 26
3.2. Szkoła jako system społeczny i zadaniowy / 28
4. Szkoła a nierówności społeczne / 34

Rozdział II. Instytucjonalne i organizacyjne mierniki jakości pracy szkoły / 39
1. Monitorowanie jakości pracy szkoły /  39
2. Wokół Edukacyjnej Wartości Dodanej / 46
3. Typy szkół na podstawie wskaźnika EWD. Egzemplifikacje / 48
4. Badania EWD w edukacyjnym dyskursie / 54

Rozdział III. Dorastanie w szkole / 59
1. Charakterystyka rozumienia okresu dorastania /  59
2. Czas przemian w świetle wybranych badań / 63
3. Szkoła jako miejsce dorastania / 70

Rozdział IV. Uczniowskie strategie adaptacji / 75
1. Uczniowskie strategie adaptacji – ujęcie definicyjne / 75
2. Społeczne pochodzenie strategii adaptacji / 78
3. Teoria typów przystosowania społecznego R. K. Mertona / 79
4. Strategie uczniowskie – próba klasyfikacji / 83
5. Przegląd badań nad adaptacją do roli ucznia / 89

Rozdział V. Założenia teoretyczne i metodologiczne badań własnych / 97
1. Problematyka badań własnych / 97
2. Operacjonalizacja zmiennych / 99
3. Strategia, typ i schemat badania / 102
4. Teren badań oraz charakterystyka populacji generalnej /  103
5. Dobór próby badawczej / 105
6. Organizacja badań własnych / 107

Rozdział VI. Wyniki badań własnych / 113
1. Charakterystyka demograficzna wybranej populacji / 113
2. Wyniki badań dotyczące stanu zmiennych / 116
2.1. Strategia konformizmu w świetle badań własnych / 116
2.2. Strategia innowacyjności w świetle badań własnych / 129
2.3. Strategia buntowniczości w świetle badań własnych / 142
2.4. Strategia rytualizmu w świetle badań własnych / 154
2.5. Strategia wycofywania się w świetle badań własnych / 165
3. Wyniki badań dotyczące zależności między zmiennymi / 175
3.1. Różnice w średnich skali mierzących strategię konformizmu / 175
3.2. Różnice w średnich skali mierzących strategię innowacyjności / 188
3.3. Różnice w średnich skali mierzących strategię buntowniczości / 202
3.4. Różnice w średnich skali mierzących strategię rytualizmu / 216
3.5. Różnice w średnich skali mierzących strategię wycofywania się / 231
4. Egzemplifikacja uczniowskich strategii. Jakościowe uzupełnienie badań / 239

Rozdział VII. Wnioski i refleksje dla praktyki edukacyjnej / 247
Bibliografia / 255
Skala do mierzenia strategii uczniowskich / 265

Iwona Murawska