Między siłą globalnych procesów a lokalną tradycją. Polskie szkolnictwo wyższe w dobie przemian

Książka stanowi przede wszystkim pionierskie i systematyczne omówienie procesu reform polskiego systemu szkolnictwa wyższego, prezentujące nie tylko jego ewolucję po roku 1989, ale także jego historię od samego zarania II Rzeczypospolitej. Obraz tego okresu okazuje się niezwykle ciekawy i daje też doskonały kontekst do spojrzenia na opisane w pracy przemiany pola szkolnictwa wyższego w okresie Polski Ludowej. We wszystkich analizowanych przez autora epokach państwo okazuje się kluczowym graczem, którego rola zmienia się jednak często nieoczekiwanie. Analizując uważnie te przemiany, autor wniósł tym samym znaczący wkład w rozwój badań nad politykami publicznymi w Polsce. Jego ujęcie ma jednocześnie niezwykle istotny walor uwzględnienia kontekstu międzynarodowego, w szczególności mechanizmów integracji polskiego systemu szkolnictwa wyższego w ramach rozwijającej się dynamicznie globalnej sieci koordynacji systemów edukacji uniwersyteckiej na świecie. Czyni to omawianą pracę niezwykle wartościową lekturą nie tylko dla wszystkich zainteresowanych polskim szkolnictwem wyższym, ale także dla badaczy polityk publicznych, procesów globalizacji czy też elit intelektualnych.

Z recenzji dr. hab. Tomasza Zaryckiego, prof. UW

Wprowadzenie  / 7

Rozdział 1. Socjologia szkolnictwa wyższego – obszar badań, główne podejścia, współczesne wyzwania  / 19
1.1. Systematyzacja wiedzy o szkolnictwie wyższym  / 21
1.2. Usamodzielnienie się badań nad szkolnictwem wyższym  / 29
1.3. Instytucjonalizacja badań nad szkolnictwem wyższym  / 33
1.4. Problem interdyscyplinarności w badaniach nad szkolnictwem wyższym  / 38
1.5. Polskie badania nad nauką i szkolnictwem wyższym na tle badań międzynarodowych  / 45
1.6. Dziedzictwo polskich badań nad szkolnictwem wyższym  / 56

Rozdział 2. Ewolucja polityki wobec szkolnictwa wyższego i próby jej systematyzacji  / 65
2.1. Polityka wobec szkolnictwa wyższego  / 67
2.2. Zmiana kontekstu funkcjonowania szkolnictwa wyższego  / 78
2.3. Urynkowienie sektora publicznego  / 87
2.4. Próby systematyzacji zmian w szkolnictwie wyższym  / 93
2.5. Badania nad przemianami w polskim szkolnictwie wyższym  / 96
2.6. Przemiany szkolnictwa wyższego – między globalnymi procesami a siłą tradycji  / 102

Rozdział 3. Konceptualizacja współczesnych przemian w szkolnictwie wyższym  / 107
3.1. Warunki dyfuzji – społeczeństwo światowe w działaniu  / 122
3.2. Wpływ społeczeństwa światowego na szkolnictwo wyższe  / 127
3.3. Polskie szkolnictwo wyższe w kontekście przemian globalnych  / 132

Rozdział 4. Uwarunkowania przemian szkolnictwa wyższego w Polsce  / 135
4.1. Uwarunkowania historyczne  / 136
4.1.1. Dziedzictwo II Rzeczypospolitej (1918–1939)  / 136
4.1.2. Szkolnictwo wyższe w okresie Polski Ludowej  / 153
4.1.3. Wpływ kontekstu historycznego na współczesne szkolnictwo wyższe  / 181
4.2. Uwarunkowania międzynarodowe  / 185
4.2.1. Umasowienie  / 188
4.2.2. Urynkowienie szkolnictwa wyższego  / 194
4.2.3. De-nacjonalizacja szkolnictwa wyższego  / 201
4.2.4. Dywersyfikacja szkolnictwa wyższego  / 208

Rozdział 5. Wycofanie się państwa z obszaru polityki publicznej wobec szkolnictwa wyższego (1989–1997)  / 215
5.1. Restauracja humboldtowskiej koncepcji uniwersytetu – polityczny wymiar przemian w szkolnictwie wyższym  / 219
5.2. Ekonomiczny wymiar ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym  / 227
5.3. Rozumienie polskich zmian  / 236

Rozdział 6. Próby restrukturyzacji polskiego szkolnictwa wyższego w kontekście procesów europeizacji oraz instytucjonalizacji interesariuszy (1998–2007)  / 243
6.1. Koncepcja binarności struktury szkolnictwa wyższego w Europie  / 247
6.2. Pierwsze próby reform – utworzenie zawodowego sektora szkół wyższych w Polsce  / 251
6.3. Fiasko politycznych i środowiskowych inicjatyw reformatorskich w kontekście dyferencjacji szkolnictwa wyższego  / 259
6.4. Fiasko reformatorskie  / 264
6.5. Innowacyjność i konserwatyzm  / 266
6.6. Zróżnicowanie interesów wewnętrznych interesariuszy  / 268
6.7. Wpływ procesów transnarodowych na wprowadzenie reform szkolnictwa wyższego – ustawa Prawo o szkolnictwie wyższym z 2005 roku w kontekście procesu bolońskiego  / 275

Rozdział 7. Neoliberalne reformy szkolnictwa wyższego i nauki (2008–2014)  / 289
7.1. Rola transnarodowych organizacji eksperckich w wytyczaniu kierunku polskich reform  / 299
7.2. Krytyka szkolnictwa wyższego i nauki jako bezpośrednia przyczyna politycznej interwencji w konstruowanie reform  / 308
7.3. Reformy 2008–2014 – „Budujemy na wiedzy” oraz „Partnerstwo dla wiedzy”  / 315

Zamiast zakończenia… plus ratio quam vis  / 355
Bibliografia  / 367

Dominik Antonowicz