Mieszane systemy wyborcze. Cele, rozwiązania, konsekwencje

Mieszane systemy wyborcze – łączące w sobie formułę proporcjonalną i większościową – to najmłodsza rodzina systemów wyborczych. Zdaniem niektórych badaczy wynalezienie mieszanych systemów wyborczych było jednym z najważniejszych osiągnięć inżynierii wyborczej minionego stulecia. Różnorakie kombinacje proporcjonalnego systemu list partyjnych i większościowego głosowania personalnego były testowane, a następnie porzucane w Danii, Islandii, Francji, Włoszech i Rumunii, jeszcze zanim systemy mieszane w obecnej postaci stały się jedną z kategorii „wyborczego menu”. Wprowadzenie systemu mieszanego rozważano w Nowej Zelandii, Kanadzie i Wielkiej Brytanii już w latach 70. XX w. Jednak system mieszany przez wiele lat stosowany był tylko w Niemczech. Popularność zdobył dopiero w latach 90., kiedy ten typ ordynacji przyjęły państwa o ustabilizowanych demokracjach, jak: Japonia, Nowa Zelandia czy Włochy. W tym czasie również zaskakująco duża liczba demokratyzujących się państw z obszaru Europy Środkowej i Wschodniej (Albania, Azerbejdżan, Bułgaria, Chorwacja, Gruzja, Litwa, Rosja, Ukraina, Węgry) przyjęła ten system wyborczy.
Prezentowana książka stanowi próbę odpowiedzi na pytanie o to, jakie konsekwencje polityczne wywołują mieszane systemy wyborcze? Tradycja każe doszukiwać się ich przede wszystkim poprzez wpływ systemu wyborczego na poziom dysproporcjonalności wyników wyborczych oraz na kształt systemu partyjnego, w szczególności zaś stopień jego wielopartyjności. Założeniem tej monografii jest więc przeanalizowanie celów, rozwiązań instytucjonalnych oraz efektów wszystkich występujących wariantów mieszanych systemów wyborczych, jakie do tej pory funkcjonowały na świecie.

Wstęp / 7

Rozdział I. Systemy wyborcze jako przedmiot badań politologicznych
Znaczenie systemu wyborczego / 17
Efekty polityczne systemów wyborczych / 34
Mieszane systemy wyborcze jako przedmiot badań / 46
Pytania i hipotezy badawcze / 60
Metody badawcze / 86

Rozdział II. Mieszane systemy wyborcze: założenia teoretyczne
Konceptualizacja pojęcia / 99
Cechy systemów mieszanych / 132
Klasyfikacje i typologie mieszanych systemów wyborczych / 156

Rozdział III. Mieszane systemy wyborcze: warianty empiryczne
Prototypy systemów mieszanych / 187
Państwa stosujące systemy korekcyjne / 190
Państwa stosujące systemy paralelne / 213
Państwa stosujące systemy transferu głosów / 242
Mieszane systemy wyborcze w ujęciu statystycznym / 258

Rozdział IV. Dysproporcjonalność mieszanych systemów wyborczych
Pomiar dysproporcjonalności systemów wyborczych / 269
Poziom dysproporcjonalności mieszanych systemów wyborczych w dotychczasowych badaniach politologicznych / 298
Badanie dysproporcjonalności mieszanych systemów wyborczych / 312
Wnioski / 333

Rozdział V. Mieszane systemy wyborcze a liczba partii politycznych
Pomiar liczby partii w systemie partyjnym / 339
Liczba partii politycznych w państwach stosujących systemy mieszane w dotychczasowych badaniach politologicznych / 361
Badanie liczby partii politycznych w systemach mieszanych / 375

Wnioski / 396
Zakończenie / 405
Bibliografia / 439
Spis tabel / 463
Spis rysunków / 466
Aneks / 467

Bartłomiej Michalak