Mieszany system wyborczy dla Polski?

Mało kto wie, że próbę wprowadzenia mieszanego systemu wyborczego w Polsce podjęto już na samym początku procesu transformacji ustrojowej i niewiele zabrakło, aby pierwsze w pełni demokratyczne wybory do Sejmu RP odbyły się pod rządami takiej właśnie ordynacji. Fiasko tego projektu nie zamknęło jednak dyskusji na ten temat. W ciągu ponad 30-letniej historii politycznej III RP pojawiło się kilkanaście różnych projektów i pomysłów systemu mieszanego dla Polski. Kwestia ta pozostaje nadal w zainteresowaniu opinii publicznej. Warto zatem przyjrzeć się systemom mieszanym nieco dokładniej.

Celem tej książki jest przeanalizowanie wszystkich rodzajów mieszanych systemów wyborczych, jakie można spotkać w świecie wyborczym, oraz odpowiedź na pytanie, czy – a jeśli tak, to w jakim wariancie i na potrzeby jakich wyborów – możliwe byłoby wykorzystanie takiej ordynacji w Polsce. Co spowodowało, że mimo tak wielu inicjatyw zmierzających do wprowadzenia jakiejś formy systemu mieszanego w Polsce obecna ordynacja proporcjonalna cały czas „trzyma się” dobrze? Czy mieszany system wyborczy rzeczywiście byłby rozwiązaniem lepszym? A jeśli tak, to czy byłby zgodny z Konstytucją RP? Mam też nadzieję, że publikacja ta pozwoli na uporządkowanie dyskusji na temat mieszanych systemów wyborczych, obalając przy okazji kilka mitów i nieporozumień, które utrudniają rzetelną debatę na temat zmiany ordynacji w naszym kraju.

Few people know that an attempt to introduce a mixed electoral system in Poland was made at the very beginning of the political transformation process, and the first fully democratic elections to the Sejm of the Republic of Poland were very close to taking place under such an ordinance. Nevertheless, the failure of this project did not end the discussion on this topic. During over 30 years of the political history of the Third Polish Republic, several different projects and ideas of a mixed system for Poland appeared. This issue is still of public interest. It is therefore worth taking a closer look at mixed systems.

The aim of this book is to analyse all types of mixed electoral systems that can be found in the electoral world, and to answer the question whether – and if so, in what variant and for what purposes - it would be possible to use such an electoral system in Poland. As a result of what, despite so many initiatives aimed at introducing some form of mixed system in Poland, the current proportional system still holds up well? Would a mixed electoral system really be a better solution? And if so, would it be consistent with the Constitution of the Republic of Poland? I also hope that this publication will bring order to the discussion on mixed electoral systems, while debunking several myths and misunderstandings that hinder a reliable debate on changing the electoral system in our country.

1. Wprowadzenie / 7
2. Istota mieszanych systemów wyborczych / 15
3. Różnorodność mieszanych systemów wyborczych / 23
4. Proporcjonalność mieszanych systemów wyborczych / 47
4.1. Proporcjonalność jako zasada prawa wyborczego „na wejściu” / 48
4.2. Proporcjonalność jako efekt działania systemu wyborczego „na wyjściu” / 62
5. Kluczowe parametry mieszanych systemów wyborczych / 69
6. Próby wprowadzenia ordynacji mieszanej w Polsce / 81
7. Mieszane systemy wyborcze na potrzeby polskich wyborów / 99
7.1. Systemy paralelne i semiparalelne (częściowego transferu głosów) / 100
7.2. Mieszane systemy proporcjonalne / 101
8. Wnioski / 125
9. Bibliografia / 131
10. Spis tabel i wykresów / 141

Bartłomiej Michalak