Pamiętnik Sztuk Pięknych: Sztuka Polska 1945-1970. Fine Arts Diary: Polish Art 1945-1970. 9/2015

„Pamiętnik Sztuk Pięknych” ukazywał się jako półrocznik od 2001 do 2005 r. Pismo było poświęcone sztuce nowoczesnej i współczesnej. Po dziesięciu latach powracamy do publikowania „Pamiętnika Sztuk Pięknych” jako „nowej serii” ukazującej się w formie obszernych tomów, wydawanych jeden lub dwa razy do roku.

Na inicjujący „nową serię” tom Sztuka polska 1945–1970 składają się studia i szkice, których autorzy analizują wybrane zjawiska artystyczne z ciągle niedostatecznie rozpoznanego obszaru powojennej kultury wizualnej. Ukazują one w nowym świetle zjawiska artystyczne, a także problemy instytucji zarządzających polem sztuki. Tom przewrotnie otwiera jednak niepublikowany dotąd tekst Leona Chwistka Miasto formistów z około 1920 r. Futurystyczna wizja modernizacji niepodległej Polski z drapaczami chmur i metrem niekiedy zadziwiająco odbiega od socrealistycznego wyobrażenia Krakowa, powiększonego o Nową Hutę, ale też pod pewnymi względami jest do niego podobna, tworząc dla zebranych w tomie studiów kontekst utopii spełnionej.

Zamieszczone w tomie teksty prowadzą czytelnika od zagadnień roli sztuki i statusu artysty w okresie formowania się nowego paradygmatu ustrojowego w Polsce, poprzez analizy architektury nowoczesnej późnego modernizmu lat 50.–60. XX w. oraz rozważania o zmarginalizowanym po 1945 r. miejscu konstruktywizmu w powojennym pejzażu artystycznym, a jednocześnie o rekonfiguracji jego znaczeń wobec ówczesnych poetyk artystycznych, aż do rozpoznania geografii artystycznej twórców, tak chętnie kierujących swoje kroki do stolic Francji czy Wielkiej Brytanii.

Odrębnym problemem podejmowanym w tomie są kwestie polityczności. Dzięki przyjętej teoretycznej optyce sytuującej estetykę, politykę i etykę na jednym horyzoncie badawczym można zrozumieć np. poszczególne aspekty twórczości Andrzeja Wróblewskiego, traktowane jako różne realizacje jednego założenia. Inny aspekt polityczności odsłaniają badania zjawisk pozornie marginalnych, sytuujących się na przecięciu obszaru sztuki, historii społecznej i ekonomicznej.

Przedmowa (Jerzy Malinowski)  / 7

Leon Chwistek, Miasto formistów [1920 r.]  / 9

Małgorzata Geron, Wizja modernizacji w Mieście formistów Leona Chwistka  / 13

Jan Wiktor Sienkiewicz, Józef Jarema – Art Club i XXIV Biennale di Venezia  / 19

Magdalena Tarnowska, Żydowskie środowisko artystyczne w Warszawie w latach 1945–1949  / 33

Piotr Majewski, Oficjalne i nieoficjalne peregrynacje Polaków do Paryża za sztuką (po 1945 r.)  / 61

Katarzyna Murawska-Muthesius, Spojrzenie zimnowojennego podróżnika: szkicownik londyński Jana Lenicy z 1954 r.  / 69

Joanna M. Sosnowska, Picasso w Polsce raz jeszcze  / 77

Aleksandra Sumorok, Socrealizm – kierunek twórca. „Młodzi” wobec architektury (1949–1956)  / 85

Katarzyna Rogalska, Nieistniejące kino „Skarpa” w Warszawie  / 95

Ewa Toniak, Przedsiębiorstwo Państwowe „Pracownie Sztuk Plastycznych” jako narracja o PRL  / 107

Karolina Zychowicz, Fernand Léger i jego asystenci na „Wystawie współczesnej plastyki francuskiej” w CBWA w 1952 r.  / 115

Irina Gavrash, V Światowy Festiwal Młodzieży i Studentów o Pokój i Przyjaźń w 1955 r. w Warszawie w kontekście relacji artystycznych między ZSRR a PRL  / 123

Agata Soczyńska, Pamiętnik z powstania warszawskiego Mirona Białoszewskiego jako materiał źródłowy i przyczynek do badań środowiska literatów i artystów działających w podwarszawskiej Kobyłce w latach 1947–1955  / 135

Agata Pietrasik, Etyka obrazu. O praktyce teoretycznej Andrzeja Wróblewskiego  / 143

Marcin Lachowski, Blask konstruktywizmu: powojenne kontynuacje  / 151

Dorota Grubba-Thiede, Wanda Czełkowska i Tadeusz Sieklucki w poszukiwaniu nowoczesności  / 159

Piotr Juszkiewicz, Nihilizm jako towar luksusowy  / 179

Anna Maria Leśniewska, Puławy 1966 – reakcja na industrializację sztuki  / 187

Agata Jakubowska, Szapocznikow i polityka  / 193

Dominik Kuryłek, Ujawnianie nieobecności. Zbigniew Warpechowski na wystawie polskiej sztuki współczesnej „Atelier ’72” w Galerii Demarco w Edynburgu  / 197

Tsukasa Kodera, “Art – Nations – World.” The 1960 International Congress of the AICA in Poland and Discussions on the International Character of Modern Art  / 203

Jan Wiktor Sienkiewicz