Pod przysądem horodnictwa wileńskiego. O jurydyce i jej mieszkańcach w XVII wieku

Tematem książki jest słabo znana i pozornie mało istotna problematyka jurydyki horodnictwa wileńskiego – związanej z tamtejszymi zamkami części organizmu miejskiego, która nie podlegała władzom municypalnym, lecz szlacheckiemu urzędowi horodniczego. Choć funkcja ta jest znana z licznych ośrodków w Wielkim Księstwie Litewskim, jedynie w przypadku Wilna ukształtował się sąd horodniczego, w ramach działalności którego powstały księgi sądowe stanowiące najważniejszy element bazy źródłowej prezentowanego opracowania. Na kartach rozprawy zostały przedstawione trzy zasadnicze zagadnienia: funkcjonowanie urzędu horodniczego wileńskiego, charakterystyka podlegającej mu jurydyki oraz różne komponenty życia jej mieszkańców, takie jak religijność, sytuacja materialna, działalność zawodowa czy konflikty. Pozwoliło to zbudować wieloaspektowy i barwny obraz codzienności siedemnastowiecznych wilnian, a jednocześnie uzupełnić stan wiedzy na temat stolicy Wielkiego Księstwa i skorygować niektóre wcześniejsze ustalenia. Dzięki zarysowaniu stosunkowo niewielkiego, lecz starannie wyeksplorowanego pola badawczego, autor zarówno uchwycił związki między „wielką historią” a historią w mikroskali, jak i pochylił się nad zagadnieniami istotnymi w szerszej perspektywie, takimi jak normy społeczne. Przeanalizowany materiał źródłowy skłonił go również do rozważań nad istotą nowożytnego miasta.

Wywiad z autorem:

https://www.mowiawieki.pl/index.php?page=slider&id=903

Wykaz skrótów / 7
Przedmowa / 9
Wstęp / 13
Definicje. Zakres badań / 13
Stan badań / 19
Metodologia / 43
Baza źródłowa / 35
Struktura pracy / 47

Rozdział 1. Horodnictwo / 51
Horodnictwo w Wielkim Księstwie Litewskim / 51
Horodnictwo wileńskie / 59
Horodnictwo a derewnictwo wileńskie / 69
Finanse / 75
Horodniczowie wileńscy / 85

Rozdział 2. Jurydyka / 109
Jurydyki wileńskie / 109
Kwestie terminologiczne / 118
Geneza / 121
Topografia / 125
Dom Horodniczego / 131
Sąd / 133
Personel / 146

Rozdział 3. Jurydyczanie / 155
Ogólna charakterystyka / 155
Religijność / 175
Sytuacja materialna / 194
Konflikty / 203
Barbara Zygielówna Ławrynowa Dauborowa / 222
Wilhelm Poll / 226

Rozdział 4. Obok miasta czy w mieście? / 229

Zakończenie / 237
Aneksy / 243
Wykaz zestawień, tabel i wykresów / 253
Wykaz planów i tablic / 255
Bibliografia / 257
Summary / 287
Santrauka / 293
Indeks osób / 297

Kamil Frejlich