Przestrzenie biblioteki. O symbolicznej, fizycznej i społecznej obecności instytucji

Tematem książki jest biblioteka. Jest ona opisywana i analizowana w kontekście kulturowym i społecznym. Autor uznał, że bibliotekę tworzy oczywisty czynnik materialny i funkcjonalny, na który składają się: księgozbiór, struktura organizacyjna, styl zarządzania instytucją i personelem. Dostrzegł też jednak drugi składnik biblioteki: kulturową nadbudowę, tzw. ducha, aurę biblioteki, który rozwijał się razem z nią i który budował jej wizerunek oraz tożsamość. Biblioteka jest zatem znakiem, umieszczonym w świecie symboliki – w kulturze człowieka. Oba zasoby: materia i duch, byt i kultura, wzajemnie się przenikają i warunkują swoje istnienie. Istota problemu tkwi jednak w proporcjach oraz przyczynowości. Autor założył, że to „duch”, czyli kultura symboliczna biblioteki, kreuje jej codzienną rzeczywistość. Za podstawową przyjął tezę, że aby biblioteka w pełni działała, potrzebna jest narastająca w czasie warstwa symboliczno-kulturowa. Stąd założenie autora o prawie harmonii między organizacją biblioteki a jej wartościami kulturowymi. Pytania, na które starał się odpowiedzieć autor, dzięki zastosowaniu analizy przede wszystkim strukturalistycznej i fenomenologicznej, brzmią: czy istnieje jakaś uniwersalna idea biblioteki?, czy biblioteka może tworzyć swój własny język, czy też quasi-język? (to, że biblioteka jako instytucja i jako forma materialna tworzy przekazy, zostało wykazane w wielu wcześniejszych pracach z semiotyki i antropologii kulturowej). W recenzjach książki socjolog i prawnik prof. Piotr Hübner stwierdził, że „Jest to jedna z najbardziej ambitnych prac humanistycznych w polskiej literaturze naukowej”. Natomiast bibliolog prof. Hanna Tadeusiewicz napisała, że „książkę autor poświęcił bardzo ciekawemu, a dotąd niezbadanemu problemowi [...] [i to jest] główny walor książki, jakiej dotąd nie mieliśmy”.

Wyróżnienie w Konkursie na Najlepszą Książkę Akademicką i Naukową ACADEMIA (2013)

Wprowadzenie. Przedpole semantyczne biblioteki a problemy metodologiczne pracy / 7

Krąg I. Ogólny widok / 41
1. Biblioteka w wymiarze symbolicznym / 42
1.1. Aura / 42
1.2. Szata ideologiczna / 59
1.3. Ikoniczna tożsamość / 80
2. Biblioteka w przestrzeni fizycznej / 104
2.1. Język architektury bibliotek / 104
2.2. Adaptacje – sacrum i profanum / 134
2.3. Więcej niż budynek / 147
3. Biblioteka w otoczeniu społecznym / 169
3.1. Biblioteka w centrum miasta / 170
3.2. Biblioteka na uboczu i biblioteka na peryferiach – budowanie centrum / 190
3.3. Biblioteka jako centrum a otoczenie instytucjonalne / 200

Krąg II. W bibliotece / 243
1. U progu biblioteki / 244
1.1. Gmach reprezentacyjny i budynek instant / 244
1.2. Elewacja frontowa – zaproszenie z ulicy / 255
1.3. Znaki promocyjno-informacyjne / 284
1.4. Wejście główne / 291
2. Via bibliotheca / 316
3. Design a przestrzeń / 327
3.1. Idee wnętrza / 328
3.2. Geometria przestrzeni / 339
3.3. „Znaczące” wyposażenie / 346

Krąg III. Czytelnik – zadomowiony profesjonalista / 393
1. Maszyneria informacyjna / 394
2. Wielowymiarowa przestrzeń / 404
2.1. Przestrzeń wiedzy / 406
2.2. Oswajanie przestrzeni / 414
2.3. Władztwo w bibliotece: biblioteka otwarta – zamknięta / 432
3. Kontrapunkt. Znaki i sygnały kultury organizacyjnej / 453
3.1. Artefakty praw własności i artefakty marketingowe / 453
3.2. Zarządzanie – system organizacyjny / 468

Zakończenie. W stronę teorii uniwersum biblioteki / 481
Bibliografia / 489
Spis ilustracji / 503
Indeks przedmiotowy / 509
Summary. Spaces of the Library. The Symbolic, Physical and Social Presence of the Institution / 523

JZJ

Tomasz Kruszewski