Przywileje w zabezpieczeniu na starość w Polsce

W książce podjęto ważny i słabo rozpoznany temat przywilejów w zabezpieczenia na starość w Polsce, problematyka ta jest bowiem niedoreprezentowana w nauce polskiej. W związku z tym celem pracy jest zaprezentowanie przywilejów oraz określenie skutków ekonomicznych, głównie finansowych, ich obowiązywania. Przeprowadzone w części teoretycznej rozważania bazują głównie na krytycznej analizie literatury przedmiotu. Prowadzone w pracy badania opierają się również na licznych danych uzyskanych na podstawie dostępu do informacji publicznej, własnej, opartej na mikrodanych analizie badań obcych, a także własnych badaniach uzupełniających cały proces badawczy. Na podstawie zrealizowanych badań wskazano, że nie należy mówić o systemie w kontekście zabezpieczenia na starość, lub emerytalnym, a o trójsystemie, w którym występują liczne przywileje, generujące m.in. wielomiliardowe wydatki publiczne.

Książka ma charakter poznawczo-aplikacyjny.

„Praca […] podejmuje trudną z uwagi na ograniczone dane próbę ustalenia zakresu implikacji istnienia i funkcjonowania przywilejów w zabezpieczeniu na starość w sferze finansów publicznych i osobistych oraz wpływu na rynek pracy. Autor wykonał interesujące badania ankietowe dotyczące postrzegania przywilejów oraz poszerzonej analizy badań obcych”.

dr hab. Ilona Kwiecień, prof. nadzw. Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu 

„Recenzowane opracowanie zostało przygotowane z bardzo głęboką znajomością przedmiotu badań, szczególnie w zakresie uregulowań prawnych i rozwiązań ekonomicznych. Bardzo wysoko oceniam wybór tematyki prowadzonych badań i analiz. Przywileje w zabezpieczeniu starości jak dotychczas nie doczekały się w polskiej literaturze przedmiotu tak szeroko ujmowanego opracowania”.

dr hab. Iwona Olejnik, prof. nadzw. Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu

Wstęp / 9
Problem badawczy / 9
Metodyka badań i źródła danych / 17
Struktura pracy / 22

1. Przywileje w zabezpieczeniu na starość – podstawy terminologiczne / 25
1.1. Przywileje i nierówności / 25
1.1.1. Przywileje jako element władzy / 25
1.1.2. Sprawiedliwość społeczna, solidaryzm i równość w zabezpieczeniu na starość / 29
1.1.3. Ekwiwalentność świadczeń uprzywilejowanych / 40
1.2. Trójsystem w zabezpieczeniu społecznym / 48
1.3. Podsumowanie / 58

2. Przywileje emerytalne w Polsce / 59
2.1. Geneza i historia przywilejów emerytalnych ./ 59
2.2. Klasyfikacja przywilejów / 76
2.3. Wiek emerytalny jako forma uprzywilejowania / 81
2.4. Charakterystyka przywilejów w poszczególnych systemach / 90
2.4.1. Przywileje w systemie powszechnym / 90
2.4.2. Przywileje w systemie zaopatrzeniowym / 97
2.4.3. Przywileje w systemie rolniczym / 101
2.4.4. Formy uprzywilejowania w poszczególnych systemach / 105
2.5. Podsumowanie / 111

3. Przywileje emerytalne w kontekście finansów publicznych i osobistych / 113
3.1. Emerytury w kontekście finansów publicznych / 113
3.1.1. Wydatki z budżetu państwa / 113
3.1.2. Składki za osoby z systemu zaopatrzeniowego (bezskładkowego) / 125
3.1.3. Emerytalny dług ukryty / 132
3.2. Emerytury w kontekście finansów osobistych / 136
3.2.1. Wysokość świadczeń / 136
3.2.2. Adekwatność dochodowa świadczeń / 141
3.3. Przywileje emerytalne w świetle wyników badań opinii publicznej / 147
3.4. Podsumowanie / 158

4. Pozaemerytalne przywileje w zabezpieczeniu na starość / 161
4.1. Przywileje związane z wiekiem / 161
4.1.1. Dodatek pielęgnacyjny / 161
4.1.2. Świadczenie honorowe dla 100-latków / 162
4.2. Pozostałe przywileje / 166
4.2.1. Renta rodzinna – kryteria uzyskania / 168
4.2.2. Renta z tytułu niezdolności do pracy – orzecznictwo / 178
4.2.3. Świadczenie olimpijskie – wybór grup uprzywilejowanych / 179
4.2.4. Świadczenia dla kombatantów i weteranów – kryterium podmiotowe / 181
4.2.5. Deputat węglowy – świadczenie historyczne / 183
4.3. Podsumowanie / 186

5. Przywileje emerytalne – wpływ na rynek pracy / 189
5.1. Zabezpieczenie na starość a rynek pracy / 189
5.2. Wpływ wybranych przywilejów emerytalnych na rynek pracy / 197
5.2.1. Aktywność zawodowa funkcjonariuszy i funkcjonariuszek / 197
5.2.2. System rolniczy a podaż pracy / 209
5.3. Podsumowanie / 212

6. Dodatkowe oszczędzanie na starość osób uprzywilejowanych / 215
6.1. Oszczędzanie na starość / 215
6.1.1. Oszczędności w Polsce na tle innych państw / 215
6.1.2. Poziom oszczędności na starość w Polsce / 221
6.2. Oszczędzanie na starość przez osoby uprzywilejowane – wyniki badań / 229
6.3. Podsumowanie / 241

Zakończenie. Postulaty na przyszłość / 243
Literatura / 253
Publikacje / 253
Akty prawne / 290
Strony internetowe / 299
Pozostałe źródła / 305
Załączniki / 307

Damian Walczak