Trudna historia zwłok. Tom 1: „Wrócisz do ziemi”
Wszyscy swoiście współmieszkamy z naszymi przodkami czy też dosłownie chodzimy po ogromnym „cmentarzysku”, jakim jest gleba zawierająca nieidentyfikowalne dziś mikroelementy chemiczne i mineralne pochodzące ze zwłok miliardów ludzi, którzy żyli przed nami, a którym przyroda tylko czasowo „użyczyła” materii do budowy ich ciał. Część z nich została rytualnie potraktowana i pogrzebana. Ta książka jest wynikiem fascynacji ogromną wielorodnością emocji, którymi ludzie reagują, i praktycznych działań, jakie podejmują, kiedy stają wobec materialnych konsekwencji śmierci, tj. zwłok, z którymi trzeba coś zrobić. Jakie było pochodzenie specyficznie ludzkiego traktowania martwych ciał? Jak różne kultury historyczne traktowały materialne szczątki zmarłych? Jakie są współczesne trendy w nieortodoksyjnym traktowaniu zwłok? To tylko niektóre z rozważanych tu zagadnień.
Wywiad z autorem w magazynie "Ale Historia": wyborcza.pl,
Rozmowa z autorem na antenie Radia TOK FM.
Wywiad z autorem w serwisie Onet.pl: https://wiadomosci.onet.pl/swiat/dlaczego-wystawiamy-zwloki-na-widok-publiczny/ftw9732
1. Wprowadzenie. Śmierć jest (problemem) dla żywych / 9
2. Śmierć zostawia świadectwo materialne / 39
3. Homo sapiens sepultor – początki troski o zmarłych / 61
4. Konfrontacja z martwym ciałem / 81
5. Pierwsze decyzje – wyrzucić, zniszczyć, zjeść czy zachować? / 125
6. Przygotowanie do pochowku – zabezpieczyć, zredukować czy spalić? / 165
7. Pochowek – trudna decyzja / 189
8. Wyzwania współczesności / 275
Zakończenie / 295
Posłowie / 303
Literatura / 305
Terminologia / 317
Spis ilustracji / 319
Summary / 327
Indeks osob / 333
Szymon Zdziebłowski
[...] W swojej najnowszej książce prof. Urbańczyk prezentuje szerokie zestawienie zwyczajów związanych z grzebaniem zmarłych - począwszy od najdalszej przeszłości po zwyczaje współczesne. Narracja nie jest jednak uporządkowana kluczem chronologicznym. [...]. Fragment omówienia: "Naukowiec: myślcie o przyszłych archeologach; zakopujcie swoje ciała": https://naukawpolsce.pap.pl/aktualnosci/news%2C83651%2Cnaukowiec-myslcie-o-przyszlych-archeologach-zakopujcie-swoje-ciala.html.
Jakub Raczkiewicz
[...] Po przeczytaniu książki prof. Urbańczyka mogę stwierdzić, że moja wiedza na temat historii pochówków była na nie za wysokim poziomie. Dlatego też cieszę się, że w ten sposób uzupełniłem braki w tym zakresie. Jak dla mnie jest to niezwykle pasjonująca lektura, która w ciekawy sposób przybliża nieciekawe zagadnienie jakimi są śmierć, zwłoki i ich pochówek. Jednocześnie zgadzam się z autorem książki, że nowe trendy w grzebaniu mocno różnią się od tradycyjnych metod. Wynika to z silnych zmian w kulturze zachodnioeuropejskiej, która zdecydowanie odchodzi o podstawowych wartości będących jej fundamentem. Mnie te zmiany nie przekonują – a Ciebie, Drogi Czytelniku? Książkę polecam wszystkich, w szczególności tym, którzy poszukują interesującej książki historycznej poświęconej nieoczywistemu zagadnieniu. [...] Fragment omówienia: http://www.sladamihistorii.pl/2020/09/11/recenzja-ksiazki-trudna-historia-zwlok-t-1-wrocisz-do-ziemi/.
Anna Ruszczyk
[...] „Trudna historia zwłok” fascynuje, sprawia, że człowiek chce zgłębić tajemnicę śmierci za wszelką cenę. Pytania i odpowiedzi to zdecydowanie za mało. Potrzebna jest refleksja, którą wyzwalają tego typu opracowania. Publikacje traktujące śmierć w sposób szczególny i szczegółowy. Niebojące się wkraczać na trudne tereny jakimi są chociażby motywy konsumpcyjne zwłok. Autor w sposób fenomenalny wprowadza czytelnika w meandry sztuki pogrzebowej, ukazuje sedno ostatniej posługi oraz zróżnicowanie ceremonii pogrzebowych. Publikacja nasycona jest wiedzą unikalną, usystematyzowaną i niezwykle cenną. Mamy cały wachlarz emocji, przekrój kultur i zwyczajów zupełnie nam obcych. Od strategii grzebalnych, wykluczenia cmentarnego poprzez aresztowania zwłok ludzkich, aż do rozwiązań architektonicznych koncentrujących uwagę wokół kwestii miejsc pochówków. [...]
Fragment recenzji "Śmierć jako problem": http://gazetasledcza.pl/2020/10/grzebaniem-ofiar-epidemii-covid-19/#.X4VkndAzZPZ
Paweł Stachnik
Chrześcijaństwo nie nakazywało tak szybkiego pochówku, ale za to wymagało, by odbył się on w poświęconej ziemi, czyli na wyznaczonych cmentarzach. Cmentarze takie zakładano przy kościołach, a zarządzał nimi - a tym samym i oficjalnymi pochówkami - Kościół. Ci, którzy nie przestrzegali wymaganych przez niego zasad nie mogli zostać pogrzebani na cmentarzu. [...] https://plus.dziennikpolski24.pl/kremacja-pozbawia-naszych-nastepcow-wiedzy-o-przeszlosci-w-proch-sie-obrocisz/ar/c15-15873829.
Marcin Cielecki
Czy nowe metody pochówku (gdzie samo pojęcie „grobu” i „ciała” staje się już dyskusyjne) utrwalą się na tyle, aby zerwać z tradycją mającą sto tysięcy lat? Przemysław Urbańczyk starannie rozważa odpowiedź: z jednej strony w pełni akceptuje argumenty ekologiczne, a z drugiej strony, jako archeolog, nawołuje: dajcie się pogrzebać z jakąś rzeczą, zostawcie jakiś ślad! Trudna historia zwłok to nie tyle pasjonujący spacer cmentarna aleją, ile cały bagaż niewesołych, ale żywotnych pytań o nas samych. Fragment recenzji: "Życie z umarłymi", https://nowynapis.eu/tygodnik/nr-124/artykul/zycie-z-umarlymi.
Przemysław Urbańczyk
Jest profesorem w Instytucie Archeologii UKSW oraz w Instytucie Archeologii i Etnologii PAN. Prowadzi badania mediewistyczne nad początkami państw, chrystianizacją, urbanizacją, stosunkami geopolitycznymi oraz architekturą Polski, Europy Środkowo-Wschodniej, Skandynawii i wysp północnego Atlantyku. Zajmuje się też teorią badań archeologicznych, historią archeologii i metodyką prac wykopaliskowych. Redaktor naukowy 17 tomów zbiorowych (12 wydano w językach kongresowych) oraz serii: „The Past Societies. Polish Lands from the First Evidence of Human Presence to the Early Middle Ages” (2017 – 5 tomów), „Dziedzictwo archeologiczne Puszczy Białowieskiej” (2021 – 5 tomów) i zaplanowanej na 18 tomów serii „Origines Polonorum”, nagrodzonej w 2020 r. Nagrodą Klio. Autor ponad 450 publikacji, w tym 15 książek, z których trzy uzyskały nagrody („Klio I stopnia”, MNiSW oraz Rektora Uniwersytetu Warszawskiego), a dwie nominowano do nagród im. Jerzego Giedroycia i Jana Długosza.
- Mieszko Pierwszy Tajemniczy
- Zanim Polska została Polską
- Bolesław Chrobry – lew ryczący
- Trudna historia zwłok. Tom 1: „Wrócisz do ziemi”
- Niezwykli goście Bolesława Chrobrego. Tom 1: Św. Wojciech i jego bracia
- Niezwykli goście Bolesława Chrobrego. Tom 2: Otto III – król i cesarz
- Niezwykli goście Bolesława Chrobrego. Tom 3: Św. Bruno i jego „bracia”