W cieniu Zagłady. Losy kieleckich Żydów w czasie drugiej wojny światowej

Monografia W cieniu Zagłady. Losy kieleckich Żydów w czasie drugiej wojny światowej przedstawia tragiczne losy gminy żydowskiej w Kielcach pod okupacją niemiecką. Autor, opierając się na materiałach archiwalnych i wspomnieniowych z archiwów polskich, niemieckich, izraelskich i amerykańskich, stara się odpowiedzieć na pytania, w jaki sposób mogło dojść do prawie zupełnego wyniszczenia ludności żydowskiej w Kielcach, jak kształtowała się polityka antyżydowska w mieście, jak planowano, wdrażano i egzekwowano poszczególne obostrzenia i szykany skierowane przeciwko ludności żydowskiej. Analizie poddano poszczególne etapy powolnego spychania tej mniejszości poza granice wyznaczone przepisami prawnymi, a także jej fizycznego prześladowania zakończonego ostatecznie całościową deportacją członków gminy do niemieckiego obozu zagłady w Treblince w celu ich bestialskiego wymordowania. Do uzyskania pełnego obrazu procesu zagłady kieleckich Żydów wykorzystano zarówno perspektywę sprawców, umożliwiającą prześledzenie mechanizmów biurokratycznych i skali inicjatyw indywidualnych, jak i perspektywę żydowskich ofiar, dającą wyobrażenie o skutkach prowadzenia tak destrukcyjnej polityki dla członków prześladowanej społeczności. Zanalizowano również postawy ludności polskiej, zarówno tej wyciągającej pomocną dłoń do prześladowanej mniejszości, obojętnych światków tych tragicznych wydarzeń, jak i kolaborantów, dających się zaprzęgnąć do wspomagania machiny niemieckiej destrukcji.

Zapis wideo dyskusji o książce z udziałem autora: https://www.youtube.com/watch?v=rxiXVddFNTs.

Wykaz skrótów / 7
Wstęp / 13

ROZDZIAŁ 1. LUDNOŚĆ ŻYDOWSKA KIELC PRZED WYBUCHEM DRUGIEJ WOJNY ŚWIATOWEJ / 29
1.1. Warunki życiowe i struktura zatrudnienia kielczan pochodzenia żydowskiego / 29
1.2. Organizacja gminy żydowskiej i jej udział w politycznym i kulturalnym życiu miasta / 36
1.3. Stosunki polsko-żydowskie w Kielcach w latach 1918–1939 / 48

ROZDZIAŁ 2. LOS KIELECKICH ŻYDÓW PRZED UTWORZENIEM GETTA / 57
2.1. Prześladowania podczas panowania administracji wojskowej (5 września–25 października 1939 roku) / 57
2.2. Niemiecka polityka antyżydowska do czasu utworzenia getta w Kielcach / 67
2.3. Warunki życia społeczności żydowskiej w Kielcach przed gettoizacją / 98
2.4. Stosunki polsko-żydowskie przed utworzeniem getta / 113

ROZDZIAŁ 3. LOS LUDNOŚCI ŻYDOWSKIEJ W GETCIE / 119
3.1. Utworzenie żydowskiej dzielnicy mieszkaniowej / 119
3.2. Instytucje żydowskie w getcie kieleckim / 127
3.3. Niemieckie represje wobec ludności żydowskiej w Kielcach / 165
3.3.1. Restryktywne stosowanie prawa karnego wobec ludności żydowskiej jako forma represji / 166
3.3.2. Formy przemocy fizycznej wobec ludności żydowskiej / 172
a) Przemoc o charakterze funkcjonalnym / 172
b) Przemoc fizyczna jako forma kary doraźnej / 176
c) Akty przemocy ekscesywnej skierowanej przeciwko ludności żydowskiej / 179
3.3.3. Motywacja niemieckich sprawców dopuszczających się zbrodni na Żydach w Kielcach / 185
a) Komponent ideologiczny / 185
b) Indywidualne motywy prześladowań ludności żydowskiej / 188
3.4. Stosunek polskich mieszkańców Kielc do niemieckich prześladowań ludności żydowskiej / 192

ROZDZIAŁ 4. LIKWIDACJA KIELECKIEGO GETTA / 203
4.1. Przygotowania do wymordowania ludności żydowskiej w Generalnym Gubernatorstwie w ramach akcji Reinhard / 203
4.2. Przygotowania do deportacji ludności żydowskiej w dystrykcie radomskim do obozów zagłady / 216
4.3. Przygotowania do likwidacji dzielnicy żydowskiej w Kielcach / 218
4.4. Zagłada kieleckiego getta / 222
4.5. Zagłada kieleckich Żydów w obozie śmierci w Treblince / 241
4.6. Stosunki polsko-żydowskie w cieniu akcji Reinhard / 247

ROZDZIAŁ 5. LOSY „ ŻYDÓW ZDOLNYCH DO PRACY” PO LIKWIDACJI GETTA W KIELCACH / 253
5.1. Proces decyzyjny dotyczący żydowskich robotników przymusowych w Generalnym Gubernatorstwie / 253
5.2. Życie w kieleckich enklawach dla żydowskich robotników przymusowych / 256
5.2.1. „Małe getto” (28 sierpnia 1942–31 maja 1943 roku) / 256
5.2.2. Przyzakładowe obozy pracy przymusowej dla ludności żydowskiej w Kielcach / 262
5.3. Przemoc fizyczna wobec ludności żydowskiej pozostawionej w Kielcach po likwidacji getta / 269
5.3.1. Przemoc wobec ludności żydowskiej w „małym getcie” / 269
5.3.2. Akty przemocy w przyzakładowych obozach pracy przymusowej dla Żydów / 277
5.4. Stosunki polsko-żydowskie w ostatnim okresie wojny / 286

PODSUMOWANIE / 301
BIBLIOGRAFIA / 313
Wykaz tabel i map / 333

Jacek Andrzej Młynarczyk