„Starej kłótni w rodzinie słowiańskiej, kłótni Rosjan i Polaków, nie da się wytłumaczyć jedynie zewnętrznymi siłami historii i przyczynami czysto politycznymi. Źródła odwiecznych historycznych wasni między Rosją i Polską leżą znacznie głebiej […]. To przede wszystkim waśń dwóch dusz słowiańskich, pokrewnych językowo i antropologicznie, a zarazem tak różnych, niemal przeciwstawnych, nie do pogodzenia, nie potrafiących się zrozumieć”.
Mikołaj Bierdajew
Kwestia relacji polsko-rosyjskich była w ostatnich stu latach i nadal jest istotnym elementem polskiej myśli politycznej. Sytuacji tej nie zmieniały ani przeobrażenia politycznej za wschodnią granica Polski (powstanie i upadek ZSRR), ani zmiany polityczno-ustrojowe w Polsce. Książka niniejsza potwierdza tylko ten fakt, mimo że nie wyczerpuje tytułowego zagadnienia, a jedynie prezentuje pojedyncze obszary będące przyczynkami do szerszej dyskusji.
