Teoria krytyczna szkoły budapeszteńskiej

Książka prezentuje losy oraz twórczość emigracyjną węgierskich filozofów: Ágnes Heller, Ferenca Fehéra, Györgya Márkusa oraz Mihálya Vajdy, uczniów, wychowanków i współpracowników markisty Györgya Lukácsa. Grupa ta, zmuszona przez władze komunistyczne do wyjazdu z Węgier pod koniec lat 70. XX wieku, przeszła do historii światowej humanistyki pod nazwą szkoły budapesztańskiej. Analizy myśli jej głównych członków pozwalają dostrzec, że wpisuje się ona w szeroko rozumianą tradycję teorii krytycznej, a także umożliwiają uchwycenie charakteru jej ewolucji. Przedmiot zainteresowań budapeszteńskich myślicieli stanowiły kolejne wytwory nowoczesności niosące ze sobą zagrożenia dla wolności jednostki, których spektrum wyznaczają tytułowe kategorie totalitaryzmu oraz postmodernizmu. Rekonstrukcja zawiłych losów bohaterów książki – intelektualistów na wygnaniu par excellence – oraz krytyczna analiza porównawcza ewolucji ich poglądów zostały wzbogacone o obszerne i z rozmachem nakreślone konteksty teoretyczne, historyczne  i polityczne, w których owe losy i ewolucja się dokonywały. Dzięki temu książka wnosi również wkład w zrozumienie sensu doświadczeń jednostkowych i grupowych mieszkańców Europy Środowo-Wschodniej w XX wieku.

Wstęp / 9

Rozdział 1. O projekcie badawczym – wyjaśnienia metodologiczne i historyczno-ideowe / 15
Problemy i cel pracy / 16
Hipotezy badawcze i przebieg badań / 78
Stan badań i źródła / 85

Rozdział 2. Teoria krytyczna totalitaryzmu / 91
Totalitaryzm jako przedmiot badań powojennej
Teorii polityki / 93
Totalitaryzm w ujęciu szkoły budapeszteńskiej – założenia metodologiczne / 110|
Dyktatura nad potrzebami / 126
Społeczeństwo polityczne / 150
W stronę nowej teorii krytycznej / 178
Mihálya Vajdy krytyka koncepcji dyktatury nad potrzebami / 186
Lewica zachodnia wobec totalitaryzmu radzieckiego / 198

Rozdział 3. Postmarksizm, czyli w poszukiwaniu nowego radykalizmu / 213
Wieloznaczność postmarksizmu / 215
W stronę postmarksizmu: krytyka Lukácsa / 246
Filozofia radykalna i racjonalna utopia według Ágnes Heller / 256
Ferenca Fehéra krytyka polityki radykalnej / 278

Rozdział 4. Postmodernizm, detotalizacja i filozofia współczesna / 317
Narodziny ponowoczesnej świadomości historycznej / 319
Postmodernizm jako detotalizacja / 339
Filozofia w kryzysie? / 357

Rozdział 5. Interwencje polityczne – teoria krytyczna w praktyce / 403
Krytyka nowych ruchów społecznych / 404
Biopolityka / 433
Hermeneutyka polityczna Ferenca Fehéra / 463

Zakończenie / 501
Bibliografia / 507
Summary / 537
Indeks osobowy / 541

Waldemar Bulira