Elementy kulturowe w angielsko-polskich przekładach science fiction i fantasy

Kanon literatury science fiction i fantasy – gatunków niezwykle dziś popularnych – polscy czytelnicy znają w większości w przekładach z angielskiego. W opartej na pracy doktorskiej książce autorka stara się wskazać, dlaczego tłumacze podejmują w nich takie, a nie inne decyzje, a także odgadnąć, jak może je odbierać polski czytelnik. Na przykładzie elementów kulturowych książka ilustruje problemy, przed jakimi stawiają tłumaczy teksty wymagające – oprócz samej umiejętności przekładu literackiego – również szczególnej wrażliwości na los wyobrażonego świata i składających się nań elementów fantastycznych.

Wstęp/ 7

Rozdział I: Przekład elementów kulturowych/ 11

Rozdział II: Science fiction i fantasy w Polsce: recepcja gatunków/ 19
Nierównowaga kulturowa a oczekiwanie obcości w przekładzie/ 20
Opóźnione zapożyczenie: terminy science fiction i fantasy w Polsce/ 21
Sytuacja społeczno-polityczna a nazwy własne w polskiej science fiction i fantasy/ 25
Przed 1989: ruch fanowski, tłumaczenia amatorskie i profesjonalne/ 28
Po 1989: dominacja twórczości anglojęzycznej/ 32
Anglojęzyczne pseudonimy, pseudotłumaczenia i asymetria wymiany/ 35
Głosy o „zachodniości” gatunków/ 37
Odbiór science fiction i fantasy w Polsce: spojrzenie z zewnątrz/ 39

Rozdział III: Problemy przekładu związane z charakterystyką gatunków/ 42
Elementy nierealistyczne/ 43
Science fiction i fantasy jako gatunki komplementarne/ 49
Fantastyczność zamierzona i spójna: science fiction i fantasy a inne gatunki/ 52
Status wyobrażonego: typy światów przedstawionych/ 56
Status wyobrażonego a problemy przekładu/ 64
Cykle i zbiory tekstów w science fiction i fantasy/ 69
Cykle jako wyzwanie dla tłumacza/ 74

Rozdział IV: Wybory w tłumaczeniu elementów kulturowych w science fiction i fantasy/ 79
Glosy: obecność tłumacza w paratekście/ 80
Paratekst: konsekwencje i problemy/ 86
Glosy ukryte w tekście/ 92
Zapożyczenia/ 97
Zapożyczenia: osoby i miejsca realne/ 100
Imiona i nazwy fikcyjne, ale realistycznie anglojęzyczne/ 104
Imiona i nazwy fikcyjne: zapożyczenie z modyfikacją/ 110
Zapożyczenia nazw miejsc i osób: podsumowanie/ 116
Tytuły i fragmenty utworów anglojęzycznych/ 118
Terminy naukowe, techniczne i magiczne/ 124
Tytuły, formy grzecznościowe i inne zapożyczenia/ 129
Kalki, neologizmy leksykalne i semantyczne/ 131
Kalki niezamierzone/ 144
Utarte egzotyzmy/ 147
Podmiana na inne terminy z kultury obcej/ 153
Normalizacja/ 155
Normalizacja imion, nazw własnych i tytułów/ 159
Normalizacja odmian języka, nazw grup społecznych i form grzecznościowych/ 162
Inne normalizowane elementy/ 167
Eliminacja/ 173
Podmiana kulturowa/ 175
Akulturacja/ 180
Techniki przekładu: podsumowanie/ 186

Rozdział V: Fani science fiction i fantasy jako grupa docelowa tłumaczeń/ 191
Czytelnicy science fiction i fantasy według krytyków zachodnich/ 192
Czytelnicy i fani science fiction i fantasy w Polsce/ 195
Polscy czytelnicy science fiction i fantasy: cechy charakterystyczne grupy/ 196
Polscy fani i tłumacze science fiction i fantasy: rola fandomu/ 201
Ankieta na temat tłumaczeń: kwestie techniczne i profil respondenta/ 206
Dostęp respondentów do oryginałów i stosunek do oryginałów i tłumaczeń/ 207
Preferowane zachowania tłumacza wobec elementów kulturowych/ 210
Przyczyny odrzucania i usprawiedliwiania interwencji kulturowych/ 217
Eksperyment z przekładem dla czytelników/ 220
Wybory respondentów w tłumaczeniu/ 223
Komentarze, sugestie i skargi respondentów/ 229
Poglądy czytelników a zdanie tłumaczy/ 235

Podsumowanie/ 239
Aneks/ 243
Wykresy/ 245
Czytelnicy jako tłumacze: opowiadanie 1 (James Morrow)/ 258
Czytelnicy jako tłumacze: opowiadanie 2 (China Miéville)/ 261
Bibliografia/ 273
Indeks ważniejszych nazwisk/ 287
Podziękowania/ 289

Dorota Guttfeld