Urodził się w Warszawie w rodzinie o tradycjach nauczycielskich. W latach 1964–1969 studiował na Uniwersytecie Warszawskim – na Wydziale Prawa i Administracji, a uzupełniająco na Wydziale Historycznym. Dzięki wynikom w nauce i aktywności w kole naukowym uzyskał stypendium naukowe i liczne nagrody. Jego opiekunem naukowym był prof. Bogusław Leśnodorski. Publicznie wyrażany krytycyzm wobec systemu komunistycznego i aktywny udział w wydarzeniach Marca 1968 roku spowodowały represje. Pozbawiony możliwości pracy na Uniwersytecie – mimo wysokiej oceny pracy magisterskiej pt. Organizacja życia artystycznego w Królestwie Polskim 1864–1890 – zatrudnił się jako nauczyciel w Liceum Ekonomicznym w Warszawie. Z inspiracji Bogdana Suchodolskiego i Bogusława Leśnodorskiego prowadził badania własne z zakresu polityki naukowej w Polsce po II wojnie światowej. W 1972 roku podjął pracę w Polskiej Akademii Nauk (Instytut Nauk Prawnych, a po roku – Zakład Prakseologii). Zebrał odpisy wielu tysięcy dokumentów, notatki z rozmów z prominentami i ofiarami systemu, a także zgromadził domową bibliotekę liczącą dziś kilka tysięcy książek, broszur i innych publikacji, obejmującą wiedzę o formach organizacji nauki polskiej w XIX i XX wieku. Wstępne rezultaty badań przedstawił w rozprawie doktorskiej (obronionej w czerwcu 1973 roku) pt. Pierwszy Kongres Nauki Polskiej jako forma realizacji założeń polityki naukowej państwa ludowego. Mimo wysokiej oceny pracy jej druk został zablokowany przez Wydział Nauki KC PZPR – książka ukazała się dopiero w 1983 roku (Ossolineum) w wyniku orzeczenia komisji powołanej przez Prezydium PAN. W 1981 roku aktywnie działał w „Solidarności”, pełniąc z wyboru funkcję przewodniczącego Komisji Zakładowej Oświaty Warszawa-Śródmieście. Komisja Prezydium PAN przywróciła go do pracy w Zakładzie Prakseologii i Naukoznawstwa IFiS PAN. Dalsze badania zaowocowały obszerną syntezą Polityka naukowa w Polsce w latach 1944–1953. Geneza systemu, jej druk został jednak zablokowany przez cenzurę. Habilitował się w 1989 roku na podstawie publikacji Nauka polska po II wojnie światowej – idee i instytucje. W końcu 1989 i w 1990 roku współdziałał przy obaleniu ustroju komunistycznego, sprawując funkcję doradcy w Komitecie do spraw Nauki i Postępu Technicznego, współtworzył koncepcję reformy polityki naukowej, jako pełnomocnik ministra likwidował Urząd Postępu Naukowo-Technicznego i Wdrożeń. Wywierał wpływ na ustawodawstwo w sprawach nauki, wspierał odbudowę społecznego ruchu naukowego, m.in. reaktywując Kasę im. Józefa Mianowskiego – Fundację Popierania Nauki i uruchamiając periodyki „Nauka Polska. Jej Potrzeby, Organizacja i Rozwój” oraz „Problemy Społecznego Ruchu Naukowego”. Interdyscyplinarne badania wprowadziły autora do nielicznego kręgu naukoznawców. Przeprowadził się do Torunia, gdzie podjął pracę (w 1995 roku) w Instytucie Socjologii UMK. Tu zbudował program nauczania nowej subdyscypliny – socjologii instytucji i zrzeszeń.
Encyklopedia polskiej nauki akademickiej, tomy 1-3
Encyklopedię polskiej nauki akademickiej autorstwa prof. Piotra Hübnera tworzy 201 haseł – opracowanych według układu rzeczowego, a nie alfabetycznego. Takie ujęcie wynika z samej natury nauki. Podstawą kultury akademickiej są symbole i wartości przechowywane jako depozyt tradycji akademickiej, a nie – jak to bywa w monografiach instytucji nauki czy biografiach uczonych – uwarunkowania materialne. W porównaniu z prymitywnym układem alfabetycznym jest to wyższa forma strukturyzacji encyklopedii, ponieważ ułatwia czytelnikowi umieszczenie każdego hasła w kontekście problemowym oraz daje możliwość czytania całej encyklopedii w sposób ciągły. Większość haseł omówionych w pracy – jeśli ujmują problem rozwojowo – dobiega do czasu likwidacji nauki akademickiej przez władze komunistyczne. Encyklopedia stanowi rozszerzoną, uzupełnioną o nowe hasła-artykuły, wersję pracy Zwierciadło nauki. Mała encyklopedia polskiej nauki akademickiej (Kraków 2013). Nowe teksty uzupełniły przeredagowane hasła-artykuły tej publikacji.
Tom 1
ISBN 978-83-231-5097-8
eISBN 978-83-231-5098-5
https://doi.org/10.12775/978-83-231-5098-5
Tom 2
ISBN 978-83-231-5097-8
eISBN 978-83-231-5098-5
https://doi.org/10.12775/978-83-231-5098-5
Tom 3
ISBN 978-83-231-5097-8
eISBN 978-83-231-5098-5
https://doi.org/10.12775/978-83-231-5098-5
Encyklopedię polskiej nauki akademickiej [Encyclopedia of Polish Academic Science] by prof. Piotr Hübner consists of 201 entries, which are arranged according to their subject, not alphabetical order. This approach results from the very nature of science. The basis of academic culture are symbols and values stored as a deposit of academic tradition, and not - as is the case in monographs of scientific institutions or biographies of scientists - material conditions. Compared to the primitive alphabetical arrangement, this is a higher form of structuring an encyclopedia because it makes it easier for the reader to place each entry in a problem context and creates the opportunity to read the entire encyclopedia continuously. Most of the entries described in the work – if they approach the problem in a developmental way – reach the time of the liquidation of academic science by the communist authorities. Encyclopedia is an extended version of the work Zwierciadło nauki. Mała encyklopedia polskiej nauki akademickiej (Kraków 2013), supplemented with new entries-articles. The new texts were supplemented by re-edited entries-articles from this publication.
Volume 1
ISBN 978-83-231-5097-8
eISBN 978-83-231-5098-5
https://doi.org/10.12775/978-83-231-5098-5
Volume 2
ISBN 978-83-231-5097-8
eISBN 978-83-231-5098-5
https://doi.org/10.12775/978-83-231-5098-5
Volume 3
ISBN 978-83-231-5097-8
eISBN 978-83-231-5098-5
https://doi.org/10.12775/978-83-231-5098-5
Nota autorska / 11
Nauka / 13
Nauka o nauce / 26
Wolność nauki / 35
Ustawowe granice wolności nauki / 47
Nauka a filozofia / 52
Nauka a społeczeństwo / 62
Nauka a politykowanie / 68
Nauka czysta w jarzmie utylitaryzmu / 75
Droga do nauki / 84
Osobowość i charakter uczonego / 88
Ludzie genialni / 94
Patronat Mikołaja Kopernika nad nauką akademicką / 102
Jan i Jędrzej Śniadeccy – fundamenty nauki / 110
Autobiografie uczonych / 117
Uczeni, literaci i artyści / 123
Twórcy kultury narodowej / 131
System wartości i obyczaje akademickie / 136
Życie intymne uczonych / 149
Kobiety a nauka / 161
Marii Skłodowskiej-Curie droga ku sławie / 170
Ekskluzywizm krakowski / 178
Zwyczaje akademickie – Jan Wilczyński / 184
Kodeksy etyki akademickiej / 189
Postępowanie dyscyplinarne wobec pracowników nauki / 195
Rzeczpospolita Akademicka / 203
Stan akademicki i korporacje / 210
Władze akademickie / 219
Szkoły główne / 236
Granice akademickości / 243
Wielki Mistrz Stanisław Kostka hr. Potocki / 254
System szkolnictwa – ks. Hugo Kołłątaj / 260
Industrializacja nauki – ks. Stanisław Staszic / 267
Hierarchia akademicka / 276
Zniewolenie uniwersytetu – system kuratorski / 283
Tożsamość uniwersytetu / 292
Reforma uniwersytecka – Józef Brudziński / 303
Dostojeństwo uniwersytetu – Kazimierz Twardowski / 312
Uniwersytet jako instytucja / 320
Informatory nauki / 326
Kalendarz akademicki / 333
Gabinety / 342
Katedry i fakultety / 347
Wykłady i ćwiczenia / 358
Seminaria / 371
Zakłady i instytuty / 379
Laboratoria / 388
Studia humanistyczne / 394
Studia matematyczno-przyrodnicze / 407
Studia prawnicze / 418
Studia lekarskie / 431
Studia teologiczne / 444
Studia politechniczne / 453
Ośrodki akademickie / 462
Tradycja akademicka i jubileusze / 472
Tradycja Uniwersytetu Jagiellońskiego / 486
Akademia Zamojska / 507
Nauka polska w Wilnie / 518
Nauka polska we Lwowie / 534
Nauka polska na Śląsku / 547
Stołeczny Uniwersytet Warszawski / 560
Rzymsko-Katolicka Akademia Duchowna / 583
Katolicki Uniwersytet Lubelski / 590
Uniwersytet Poznański / 602
Wszechnica Pomorska – korzenie Uniwersytetu Mikołaja Kopernika / 613
Pierwsze politechniki / 623
Politechnika Warszawska / 633
Akademia Górnicza w Krakowie / 640
Szkoła Główna Handlowa w Warszawie / 646
Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie / 654
Nowe uniwersytety / 662
Nowa tożsamość starych uniwersytetów / 681
Autonomia uczelni / 693
Rada Rektorów / 707
Obrona autonomii i tradycji uniwersyteckiej – Henryk Raabe / 712
Likwidacja autonomii uczelni – Maurycy Jaroszyński / 720
Egzaminy akademickie / 727
Stopień inżyniera / 739
Asystenci / 746
Stopień magistra / 756
Wymogi doktoratu / 761
Doktoraty honoris causa / 771
Venia legendi / 776
Docenci / 784
Profesorowie / 793
Profesor-organizator / 807
Z Komborni w świat – Stanisław Pigoń / 811
Na uboczu – Ludwik Hirszfeld / 819
Dwie drogi – Marian Grzybowski i Stefania Jabłońska / 828
Polityka kadrowa / 833
System aspirantury / 840
Instytut Kształcenia Kadr Naukowych / 844
Centralna Komisja Kwalifikacyjna dla Pracowników Nauki / 848
Geneza towarzystw naukowych / 855
Towarzystwa naukowe / 868
Akademizacja towarzystw naukowych / 876
Polska Akademia Umiejętności / 886
Animator Towarzystwa i Akademii – Józef Majer / 895
Stanisław Kutrzeba jako uczony i organizator / 900
Towarzystwo Naukowe Warszawskie / 904
Akademia Nauk Technicznych / 913
Towarzystwo Naukowe we Lwowie / 917
Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk / 922
Towarzystwo Naukowe w Toruniu / 930
Nowe towarzystwa akademickie / 937
Zniszczenie Polskiej Akademii Umiejętności i Towarzystwa Naukowego Warszawskiego / 941
Niespełnione zadania Polskiej Akademii Nauk / 950
Struktura organizacyjna Polskiej Akademii Nauk / 955
Instytuty Polskiej Akademii Nauk / 960
Biurokratyzacja Polskiej Akademii Nauk / 965
Próba reaktywacji Polskiej Akademii Umiejętności / 971
Tradycje nauki – dwie Akademie / 975
Tadeusz Kotarbiński – uczony a system / 978
Metamorfozy charakterów – Józef Parnas / 984
Krytyka systemu – Józef Chałasiński / 991
Publikacje naukowe / 996
Monografie / 1008
Artykuły / 1014
Recenzje / 1019
Podręczniki / 1025
Encyklopedie i słowniki / 1033
Twórca Słownika – Samuel Bogumił Linde / 1041
Losy Polskiego Słownika Biograficznego / 1052
Cenzura w nauce a Stanisław Ossowski / 1062
Państwowe Wydawnictwo Naukowe / 1075
Dyscypliny nauki / 1080
Nauki społeczne a nauki humanistyczne / 1087
Wykłady księdza profesora Kazimierza Zimmermanna / 1104
Towarzystwo Wyższych Kursów Wakacyjnych / 1111
Towarzystwo Kursów Naukowych / 1115
Wolna Wszechnica Polska / 1121
Ludwik Krzywicki – poszukiwanie nowego paradygmatu / 1130
Antoni Bolesław Dobrowolski – własny kąt w nauce / 1137
Poradnik dla samouków / 1144
Popularyzacja wiedzy / 1155
Biurokracja w nauce / 1160
Ostatni minister c.k. – Ludwik Ćwikliński / 1180
Organizator nauki – Jan Zawidzki / 1184
Minister II Rzeczypospolitej – Wojciech Świętosławski / 1189
Referent ministerialny – Marian Falski / 1198
Koncepcje polityki naukowej / 1207
Nauka w sejmie i senacie / 1217
Między nauką a polityką – Ignacy Mościcki / 1224
Eksperiencyjne rady ministerialne / 1235
Geneza nauki resortowej / 1244
Instytuty regionalne / 1257
Nauka resortowa / 1268
Zniewolenie totalitarne uczonych / 1279
Czynny opór – Władysław Konopczyński / 1295
Praca organiczna – Karol Estreicher / 1302
Polityka zachowania substancji – Władysław Szafer / 1309
Splendid isolation – Władysław Tatarkiewicz / 1316
Przystosowanie – Jan Dąbrowski / 1325
Partyjne nauki społeczne / 1332
Przebudowa nauk ekonomicznych / 1339
Przebudowa nauk historycznych / 1345
Związki zawodowe a środowisko akademickie / 1354
Kluby profesorskie / 1365
Periodyki ogólnoakademickie / 1372
Zjazdy i Kongresy Nauki Polskiej / 1385
Medialny obraz nauki / 1395
Rozbicie środowiska akademickiego / 1399
Mecenat nad nauką / 1405
Kolekcjonerstwo wobec nauki / 1416
Fundacje na rzecz nauki / 1423
Ossolineum i jego fundator Józef Maksymilian hr. Ossoliński / 1433
Fundacja Narodowa „Zakłady Kórnickie” i jej założyciel Władysław hr. Zamoyski / 1451
Kasa imienia Józefa Mianowskiego / 1464
Fundusz Kultury Narodowej / 1477
Stanisław Michalski – działacz i organizator / 1486
Komisja do spraw Odbudowy Nauki Polskiej / 1493
Biblioteki, muzea i archiwa / 1499
Instytucje narodowe nauki / 1510
Dobra narodowe nauki / 1531
Nowe barbarzyństwo / 1537
Etatyzacja zasobów nauki / 1545
Idea Alma Mater a płace profesorów / 1550
System płac pracowników nauki / 1567
Wieloetatowość i emerytury w nauce / 1572
Od obyczajów scholarów do obyczajowości studentów / 1581
Systematy ideowe w kręgu civitas academica / 1594
Wzory korporacyjnego działania / 1612
Ruch korporacyjny / 1624
Obyczaje korporacyjne / 1637
Geneza studenckiego ruchu naukowego / 1644
Koła naukowe studentów / 1659
Towarzystwo Wzajemnej Pomocy Uczniów Uniwersytetu Jagiellońskiego / 1670
Bratnia Pomoc / 1680
Instytucjonalizacja Bratniej Pomocy / 1687
Fundacja „Domy Akademickie im. Prezydenta Gabriela Narutowicza w Warszawie” / 1704
Periodyki ukierunkowane na ogół studentów / 1711
Degeneracja idei samopomocy studenckiej / 1723
Numerus clausus w życiu akademickim / 1738
Destrukcja studenckiej Rzeczypospolitej Akademickiej / 1754
Obalenie trzech fi larów : korporacji, kół naukowych i Bratniej Pomocy / 1765
Badania początków towarzystw młodzieży – Aleksander Kamiński / 1783
Dyscyplina studiowania / 1790
Ideologizacja badań i nauczania / 1798
Partyjne kierowanie nauką / 1808
Patologie systemu władzy nad nauką / 1816
Studia zagraniczne / 1823
Nauka polska na obczyźnie / 1841
Indeks wyróżnionych pojęć / 1859
Indeks osobowy / 1882