Kolor w kulturze

Kolorem ludzie posługują się intencjonalnie we wszystkich kulturach, a jednocześnie używają go w sposób bardzo zróżnicowany – zarówno w zakresie „palety” barw, jak i przypisywanych jej znaczeń oraz celów jej zastosowania. Kolor może więc znaleźć się w centrum debaty dotyczącej uniwersalizmu i różnorodności kulturowej. Dzięki niemu możemy odkrywać różnice istniejące między kulturami (np. kolor żałoby: w Polsce czerń, w Japonii biel; kolory tradycyjnych strojów: indygo Tuaregów, czerwień Masajów), ale też z przemian zachodzących w obrębie jednej kultury. Za pomocą koloru próbujemy również charakteryzować pewne zjawiska w kulturze, a nawet całe kultury (np. „czarna msza”, „czarne koszule”, „białe kołnierzyki”, „białe plamy w historii”, „pomarańczowa rewolucja”, „green peace”, rasa żółta, rasa biała, kultura „czarnej Afryki”, szarzyzna epoki PRL-u czy „think pink” jako synonim kultury amerykańskiej). Książka ta w całości poświęcona jest analizie funkcji i znaczeń kolorów występujących w różnych sferach życia kulturowego (od tekstów autorów łacińskich poprzez średniowieczne kodeksy iluminowane aż po sztuki teatralne Bergmana, filmy Kieślowskiego czy debaty telewizyjne oraz widowiska sportowe i młodzieżowe subkultury).

Książka podzielona została na pięć dużych rozdziałów: I. Kolor w słowie II. Kolor w obrazie III. Kolor w teatrze i w filmie IV. Kolor w mediach i przestrzeni publicznej V. Kolor a tożsamość indywidualna i zbiorowa. Publikację otwierają więc refleksje nad znaczeniem słowa „kolor”, zamykają zaś rozważania dotyczące koloru jako takiego i roli, jaką spełnia on w rzeczywistości społecznej. Znaleźć możemy tutaj zatem szeroki wachlarz zagadnień – począwszy od kwestii etymologicznych związanych z kolorami, a skończywszy na ich funkcjach perswazyjnych i marketingowych.

Wprowadzenie /9

KOLOR W SŁOWIE
Katarzyna Michałowska - Kolor w księgach etymologicznych (V-VII) traktatu M. T. Warrona pt. De lingua Latina /15
Joanna Szczęk - O postrzeganiu świata przez pryzmat barw w języku niemieckim i polskim /23
Ewa Komorowska - Barwa żółta/złota w zwierciadle języka polskiego. Aspekt lingwistyczny /37
Grażyna Olszaniec - Glas. Kolor niebieski i zielony w języku bretońskim /45
Danuta Stanulewicz - Kosmetyki i kolory - o nazwach barw w katalogach Yves Rocher /53

KOLOR W OBRAZIE
Elżbieta Mikiciuk - Barwy ze Słońca są. O symbolice koloru w ikonie /67
Joanna Rydzkowska - Pstrokacizna czy świętość zamknięta między kartami? /75
Monika Polak - Barwy książki artystycznej. Paleta czerni /83
Barbara Walentynowicz - Kompozycje barw i dźwięków. Witkacy i zjawisko chromestezji /91
Magdalena Zdrenka - Patent na kolor. Yves Klein - niebieska twórczość /97

KOLOR W TEATRZE I W FILMIE
Małgorzata Mieszek - Złote łańcuchy, wieńce, Godziny i Czasy - o „jednobarwności" w sztukach z warszawskiego kolegium ojców pijarów /107
Magdalena Jasińska - Barwy Ziemi w spektaklu Missa Pagana według poematu Edwarda Stachury Teatru „Węgajty" /119
Monika Samsel-Chojnacka - Trzy kolory - Bergman /129
Krzysztof Trojanowski - W barwach socrealizmu. O Przygodzie na Mariensztacie Leonarda Buczkowskiego /141
Piotr Skrzypczak - Sienkiewicz w Eastmankolorze. Barwa i światło w filmowej Trylogii Jerzego Hoff mana /147
Sylwia Kołos - Biografia w kolorze. O filmowych biogramach Francisca Goi /167
Anna Ciechanowska - Kolory wampira. Analiza symboliki w filmowych adaptacjach Draculi /179
Aleksandra Frączek - Symbolika czerwieni w filmie. Na podstawie Trzech kolorów: Czerwonego K. Kieślowskiego, Kobiet na skraju załamania nerwowego P. Almodóvara oraz Oldboya P. Chan-wooka /189

KOLOR W ŻYCIU SPOŁECZNYM
Kolor w mediach i życiu publicznym
Marcin Skibicki - Od afisza ilustrowanego do plakatu-przedmiotu - kolor jako reguła rządząca plakatem na przykładzie dzieł francuskich mistrzów /203
Magdalena Mateja - Czarne, żółte, czerwone. Korelacja grafiki i tematyki w prasie bulwarowej /211
Zbigniew Bednarek - Kolor w mediach, media w kolorze. Prasa, telewizja, film /223
Kinga Klimczak - O barwach malowanych dźwiękiem. Na podstawie reportażu Jest coś i nie ma czegoś Ireny Piłatowskiej /233
Joanna Bachura, Aleksandra Mucha - Wtórna wizualność sztuki radiowej. Na przykładzie wybranych słuchowisk dramatycznych /243
Alina Mróz - Kolory krawatów jako elementy scenografii studia telewizyjnego. O debatach przed wyborami w 2007 r. /255
Emilia Adamiszyn - Kolor w przestrzeni miejskiej - działania teatrów ulicznych /261
Kolor a tożsamość indywidualna i zbiorowa
Iza Elżbieta Smolińska - Kolor jako wyznacznik tożsamości społecznej, religijnej i państwowej. Na wybranych przykładach dziejów kultury Egiptu /271
Włodzimierz Moch - Dualizm postrzegania koloru w subkulturze hipisów i jego kulturowe powinowactwa /279
Karolina Grabowska-Garczyńska - Kolor a tożsamość - o społecznym konstruowaniu siebie /293
Magdalena Piotrowska - Światłocienie w słowno-wizualnym obrazowaniu historii narodowej (na przełomie XIX i XX wieku) /305
Artur Duda - „Polska, biało-czerwoni". Barwy narodowe w kulturze popularnej /317

Ilustracje /329
Indeks kolorów /341
Indeks nazwisk /346

Joanna Bielska-Krawczyk

Zofia Mocarska-Tycowa