Rody uczone. Kreski do szkicu, t. 1
Zapis sześćdziesięciu siedmiu spotkań w domach rodzin inteligenckich, gdzie żyją dziedzice bardzo nieraz długiej, zawsze bogatej tradycji wielorakich zasług, cech oraz cnót tej warstwy, jest repetycją dziejów ojczystych w ciągu dwóch z górą stuleci, choć historia rodzinna sięga niekiedy znacznie dalej w przeszłość. Perspektywa, z jakiej patrzą na owe dzieje ludzie od pokoleń wdrażani do służby publicznej, którą pełnili wedle zmiennych potrzeb – walką, pracą u podstaw i pracą dla państwa, kiedy się odradzało, a przede wszystkim wiedzą – odsłania niejedną biograficzną tajemnicę.
Losy każdego przedstawionego w książce rodu mają – więcej lub mniej – „historycznych węzłów”, tj. takich momentów, kiedy przez czyny jednostek, przez śmiałe zaangażowania, poza obszarem nauki i nauczania (zawsze idących w parze), splatają się mocno z losami narodu. Poznawanie tych sytuacji daje do myślenia o naszych – dzisiejszych inteligentów – zobowiązaniach. W biografiach narratorów i bohaterów występujących na kartach książki jest obecna wspólna im wszystkim cecha: śmiałość w podejmowaniu zadań, których wagę i aktualność pozwala odczytać uprawianie nauki, a pomaga w tym świadome odwoływanie się do tradycji uczonego rodu. Nie brakuje w przywoływanych wątkach tej tradycji zdarzeń dramatycznych, ale i zabawnych, czynów budzących podziw, zarazem niekiedy wątpliwych, ocen zaskakujących.
Wyróżnienie w Konkursie na Najlepszą Książkę Akademicką i Naukową ACADEMIA (2014)
Słowo wstępne / 9
Grunwald, miecze... instytuty | Achmatowicze / 15
Dom był wzorowy | Białkowscy, Piotrowscy, Smoleńscy / 21
Z Polski do gór wielokrotnych | Birkenmajerowie / 31
Szlachetczyzna – pozytywizm – nauka | Białyniccy-Birule / 37
Testament rodzinny i... ojczysty | Braunowie / 43
Pod dyktando dziejów | Chodźko, Zachwatowicze / 53
W Imperium i w Europie | Czekanowscy / 59
Powtórzenia | Członkowscy / 69
Nauka – filozofia – wiara | Dietlowie / 79
Osmoza | Dobrzyccy, Kolbuszewscy / 85
Fundament prawdy | Doroszewscy / 93
Potomstwo Łabędziów | Dunin-Wąsowicze / 101
Kresom, Polsce, Europie | Fulińscy / 107
Patrioci | Hertzowie, Garewicze / 113
Pamięć serdeczna | Gierowscy / 121
Modelowy los | Goldsteinowie / 131
Czworo mądrych i śmiałych | Grabscy / 143
Ponad cezurami | Gorscy, Handelsmanowie, Kuratowscy / 153
Po różach | Hołystowie / 159
Kontredans genów | Inglotowie / 167
Pod Giewontem i nad Bugiem | Janiszewscy / 173
Do polskich uniwersytetów | Juraszowie, Rostafińscy / 181
Po każdej klęsce | Kieniewicze, Koszutscy, Sobańscy / 187
Dwa pokolenia teologów | Klingerowie / 199
Akademia w rodzinie | Kowalscy / 211
Wielka powtórka | Koźmińscy / 217
Ambicjonerstwo szczodre | Kulczyńscy / 227
Na tle pedagogiki | Kusiowie / 233
Radosna ciekawość | Kuźniccy / 241
Z pałacu, z chaty, z kamienicy | Labudowie / 247
Pasje pobliskie | Limonowie / 257
Porządki w wybranej ojczyźnie | Longchampsowie / 267
Wielość języków | Łukaszewicze, Straszewicze / 275
Wszyscy w służbie | Manteufflowie / 285
Historia w książkach i w życiu | Markiewicze / 291
Cenić zapracowane | Mięsowicze, Maleccy, Rybiccy / 301
Znaleziony sens | Miodońscy / 313
Porwał nas prąd | Mycielscy / 323
Wilno w Toruniu | Narębscy / 339
Dom ciężkiej pracy | Niewodniczańscy, Prawocheńscy / 345
Wielkopolskie przywiązania | Niklewscy, Gumińscy / 351
Bezpieczniejsza historia | Obercowie / 357
Syn swego mistrza | Orłowscy / 363
Porządek świata | Paszewscy / 371
Splot przybyszów | Piechotkowie i trzy inne rody / 377
Scheda | Prószyńscy / 391
Mieliśmy być tacy | Rużyłłowie / 397
Trudne bogactwo | Schildowie, Jakowenko / 403
Między Imperium a Niepodległą | Sieroszewscy / 409
Wzór wszystkiego | Sołtanowie / 415
Talenty i cnoty | Stromengerowie / 421
Nie można być byle jakim | Strzembosze / 433
Krwią i wiedzą | Sujkowscy / 441
Prostota wielkiej mądrości | Swieżawscy / 447
Krajanie | Szeptyccy / 455
Z okruchów zebrane | Tatarkiewicze / 461
Paryż – Lwów – Warszawa – Wrocław | Teisseyre’owie / 467
Wierność i sprzeciw | Trzebiccy / 477
Iść za pasją | Trzeciakowscy, Kindlerowie / 487
Zasługi i losy bezetów | Turnauowie / 493
Przeplatanie | Waltosie / 501
Nobliści przy stole | Wertensteinowie, Toeplitze / 507
W rytmie historii | Wiktorowie / 513
Owocne schronienia | Włodkowie / 527
Bogata tożsamość | Zipserowie / 535
Tropem ojca | Życzkowscy / 541
Rozmowy nieustanne | Żygulscy / 551
Domowa lekcja wierności | Żylicze / 561
Indeks osobowy / 567
Grzegorz Filip
Anna Supruniuk
Magdalena Bajer
ur. we Lwowie. Absolwentka polonistyki Uniwersytetu Wrocławskiego, publicystka. Pracowała w Polskim Radiu, „Polityce”, „Tygodniku Powszechnym”, „Odrze”, a także w wydawnictwach: Ossolineum, PIW, Wiedza Powszechna, oraz w Zamku Królewskim w Warszawie. Od lat sześćdziesiątych zajmuje się popularyzacją i publicystyką o tematyce dotyczącej kondycji nauki, osiągnięć badawczych, problemów środowiska akademickiego, losów inteligencji w Polsce i jej obecnych zadań. Publikowała cykle wywiadów z ludźmi nauki: „Racje”, „Rody uczone”, „Źródła”, „Blizny po ukąszeniu” (wydane w tomie 176 Biblioteki „Więzi”, Warszawa 1995), tom wywiadów Jak wierzą uczeni (Wydawnictwo Fronda 2010). Współpracuje z „Odrą”, „Forum Akademickim”, „Więzią”, „PAUzą Akademicką” (tygodnik internetowy), „Rzeczpospolitą”, „Nową Polszą”. Współpracowała z „Przeglądem Powszechnym”. W latach 1996–2011 przewodnicząca Rady Etyki Mediów. Członek KEwN PAN, Signis Polska, TPKN (członek zarządu do rozwiązania Towarzystwa w 2010 roku), Otwartej Rzeczpospolitej, KIK. Laureatka nagród w konkursach dziennikarskich. W 2010 roku otrzymała nagrodę Fundacji Trzeciego Tysiąclecia TOTUS.