OPIS
Książka stanowi głos we współczesnej debacie na temat czynników wpływających na samoświadomość w perspektywie rozwojowej. Autorka analizuje dwa konkurujące ze sobą poglądy związane z podstawową formą samoświadomości, podkreślające znaczenie doświadczenia własnego ciała oraz doświadczenia relacji społecznych. O ile samoświadomość związana z ciałem zwykle jest definiowana jako wrodzona, o tyle samoświadomość wymagającą kontekstu społecznego traktuje się jako nabywaną wraz ze zdolnością do posługiwania się pojęciami, w tym pojęciem „ja”. Autorka argumentuje, że najwcześniejszą rozwojowo postacią samoświadomości jest samoświadomość cielesna. Jednocześnie pokazuje, że nie ma ona charakteru wrodzonego, ale kształtuje się w ścisłej relacji ze świadomością drugiej osoby, doświadczanej przez jej cielesność. Takie ujęcie problemu znosi pozorną opozycję pomiędzy cielesnymi a intersubiektywnymi czynnikami w kształtowaniu samoświadomości oraz pozwala na bogatsze zdefiniowanie samoświadomości cielesnej i intersubiektywności. Samoświadomość cielesna wykracza poza sensomotoryczne doświadczenie własnego ciała, a doświadczenie innych nie jest rozumiane wyłącznie w kategorii „spotkania umysłów”, czyli zdolności do czytania innych umysłów. Obejmuje bowiem także „spotkanie ciał” – nawiązywanie bliskich relacji opartych na zaangażowaniu emocjonalnym i podzielaniu doświadczenia ciała. Książka ma profil filozoficzny, ale stanowi również źródło wiedzy na temat najnowszych badań dotyczących samoświadomości cielesnej prowadzonych w obszarze psychologii rozwojowej i neuronauk. Autorka zwraca przy tym uwagę na wyzwania związane z próbą interdyscyplinarnego przedstawienia procesu kształtowania się samoświadomości cielesnej.
SPIS TREŚCI
PODZIĘKOWANIA / 11
WSTĘP / 13
ROZDZIAŁ 1. CIELESNY WYMIAR SAMOŚWIADOMOŚCI
Wprowadzenie / 25
1.1. Przedrefleksyjna samoświadomość cielesna –
wprowadzenie / 27
1.1.1. Samoświadomość przedrefleksyjna
jako świadomość siebie jako podmiotu / 27
1.1.2. Ciało jako podmiot świadomości / 34
1.2. Epistemiczna charakterystyka przedrefleksyjnej
samoświadomości cielesnej / 40
1.2.1. Cielesna odporność na błędną identyfikację / 40
1.2.2. Przedrefleksyjne doświadczenie ciała i odporność
na błędną identyfikację / 51
1.3. Fenomenalna charakterystyka przedrefleksyjnej
samoświadomości cielesnej / 57
1.3.1. Dwa wymiary doświadczenia ciała jako podmiotu / 57
1.3.2. Podmiotowość ciała jako przedmiot doświadczenia / 62
1.4. Przedrefleksyjna samoświadomość cielesna
w badaniach empirycznych / 67
1.4.1. Przedrefleksyjna samoświadomość cielesna
jako konstrukt teoretyczny / 67
1.4.2. Przedrefleksyjna samoświadomość cielesna a badania
z zakresu neuronauk / 71
Podsumowanie / 79
ROZDZIAŁ 2. KSZTAŁTOWANIE SIĘ SAMOŚWIADOMOŚCI CIELESNEJ
Wprowadzenie / 81
2.1. Doświadczenie ciała a zdolność odróżnienia się
od otoczenia / 84
2.1.1. Wzrokowa percepcja ciała jako podstawa
dla odróżnienia się od otoczenia / 84
2.1.2. Multimodalne doświadczenie ciała jako podstawa
dla odróżnienia się od otoczenia / 91
2.2. Zdolność odróżnienia się od otoczenia
a cielesna samoświadomość / 96
2.2.1. Odróżnienie się od otoczenia jako kryterium
cielesnej samoświadomości / 96
2.2.2. Krytyka odróżnienia się od otoczenia jako kryterium
cielesnej samoświadomości / 103
2.3. Zdolność rozpoznawania swojego ciała u niemowląt / 110
2.3.1. Rozpoznawanie swojego ciała jako kryterium
samoświadomości / 110
2.3.2. Przejście od odróżnienia się od otoczenia
do rozpoznawania swojego ciała / 119
Podsumowanie / 127
ROZDZIAŁ 3. INTERSUBIEKTYWNE ŹRÓDŁA
CIELESNEJ SAMOŚWIADOMOŚCI
Wprowadzenie / 129
3.1. Intersubiektywność jako „spotkanie umysłów” / 133
3.1.1. Czytanie innych umysłów – teoria teorii i teoria symulacji / 133
3.1.2. Krytyka teorii teorii i teorii symulacji / 143
3.2. Intersubiektywność jako „spotkanie ciał” / 150
3.2.1. Cielesna intersubiektywność w badaniach Merleau-Ponty’ego / 150
3.2.2. Teoria interakcji Gallaghera i jej krytyka / 159
3.3. Rola wczesnych interakcji społecznych dla odróżnienia siebie od innych / 168
3.3.1. Rola afektywnego dotyku dla odróżnienia ja–inny / 168
3.3.2. Doświadczenie typu „my” a odróżnienie ja–inny / 177
3.4. Rola wczesnych interakcji społecznych dla rozpoznawania swojego ciała / 184
3.4.1. Ciało jako przedmiot percepcji innych / 184
3.4.2. Ciało jako przedmiot stanów umysłowych innych / 194
Podsumowanie / 203
ZAKOŃCZENIE / 205
