Prefektura "praetorio" Italii, Illyrikum i Afryki (312-425 n.e)

Prefektura praetorio Italii, Illyrikum i Afryki to jedna z kilku wielkich jednostek administracyjnych, na jakie podzielone było Cesarstwo Rzymskie w IV–VI wieku. Niniejsza praca koncentruje się na kwestiach związanych z procesem powstawania tej prefektury i jej zasięgiem terytorialnym, miejscem prefekta w hierarchii administracyjnej imperium, relacjach pomiędzy nim a dworem cesarskim oraz strukturze officium. Omówiono w niej także kompetencje prefektów w zakresie bezpieczeństwa publicznego, finansów i roli PPO Italii jako wykonawców cesarskiej polityki względem miast, a także relacji pomiędzy prefektami a niższymi rangą członkami administracji (wikariusze, namiestnicy).

Wstęp / 9
Część I. Powstanie urzędu PPO Italii i jego struktura

Rozdział 1. 
Arkadiusz Charyzjusz i Liber de officio praefecti praetorio. PPO w czasach cesarza Dioklecjana / 15

Rozdział 2.
Reformy Konstantyna Wielkiego w dziedzinie PPO / 19

Rozdział 3.
Insygnia PPO Italii / 40

Rozdział 4.
Miejsce PPO Italii w hierarchii administracyjnej cesarstwa: podział wertykalny – ranga społeczna  i tytulatura / 43

Rozdział 5.
Przywileje i obowiązki PPO Italii / 55

Rozdział 6.
Zakres terytorialny prefektury / 59
6.1. Italia / 60
6.2. Afryka / 68
6.3. Illyricum / 69
6.4. Kwestia podziałów Illyricum / 71
6.4.1. Pierwszy podział Illyricum na Wschodnie i Zachodnie / 72
6.4.2. Losy Illyricum w latach 379/380–395 / 74
6.4.3. Ostateczny podział / 78
6.4.4. Kiedy przed rokiem 379 istniała odrębna prefektura illiryjska? / 79

Rozdział 7. PPO a dwór cesarski. Siedziba PPO Italii / 83

Rozdział 8. Struktura urzędu / 90

Część II. Kompetencje i zakres władzy prefekta praetorio Italii

Rozdział 1.
Prefekt Italii a kwestie prawne, sądownicze i bezpieczeństwa publicznego / 107
1.1. Rola PPO Italii w procesie kreowania prawa / 107
1.2. PPO Italii jako sędzia / 114
1.3. PPO Italii a porządek publiczny / 118
1.4. PPO Italii i gromadzenie informacji dla cesarza / 124
1.5. PPO Italii a cursus publicus / 126
1.5.1. Warunki użycia cursu publicus / 134
1.5.2. Nadzór nad wydawaniem evectiones / 139
1.5.3. Kwestie awansowania personelu poczty / 140
1.5.4. Problemy utrzymania poczty państwowej / 140

Rozdział 2. 
Prefekt i podatki. Kwestie fiskalne w polityce PPO Italii / 145
2.1. Podatki w naturze / 145
2.1.1. Nowy system: iugatio-capitatio / 145
2.1.2. Rola prefekta w szacowaniu podatków / 148
2.1.3. Personel odpowiedzialny za pobór – susceptores / 152
2.1.4. Problemy terminologiczne – exactores / 157
2.1.5. Nadzór nad poborem podatków / 164
2.1.6. Zwolnienia z płacenia podatków / 165
2.1.7. Pobór annony / 167
2.1.8. Annona militaria / 170
2.1.9. Canon urbis Romae i kwestia zaopatrzenia Rzymu / 173
2.2. Podatki w pieniądzu / 187
2.2.1. Collatio lustralis / 188
2.2.2. Aurum coronarium / 190
2.2.3. Gleba senatoria / 190
2.2.4. Aurum tironicum / 191
2.2.5. Superindicta / 192
2.2.6. Spory kompetencyjne – rola palatyni / 195
2.2.7. Podatki kleru chrześcijańskiego / 198
2.2.8. Podsumowanie / 199
2.3. Munera / 200
2.3.1. Przywrócenie kuriom dekurionów bądź ich potomków, którzy uciekli od wypełniania munera poprzez pełnienie militia / 203
2.3.2. Wypełnianie munera / 203
2.3.3. Wyłączenia z munera / 208
2.3.3.1. Senatorowie / 208
2.3.3.2. Majątki res privata / 211
2.3.3.3. Kościół / 212
2.3.3.4. Corporati / 214
2.3.3.5. Officiales dworscy i służący w administracji prowincjonalnej / 215
2.4. Interesy skarbu / 217
2.4.1. Dary cesarskie / 230

Rozdział 3. 
PPO Italii jako realizator cesarskiej polityki w stosunku do miast: kurie i corpora / 234
3.1. Dekurionowie i kurie miejskie / 234
3.1.1. Implementacja kurii / 234
3.1.1.1. Ograniczenia dotyczące karier kuriałów w administracji centralnej / 236
3.1.1.2. Ograniczenia dotyczące służby w administracji prowincjonalnej / 241
3.1.1.3. Ograniczenia w dostępie do militia armata / 243
3.1.1.4. Ograniczenia w możliwościach awansu do stanu senatorskiego / 244
3.1.1.5. Ograniczenia możliwości zaliczenia do stanu duchownego / 247
3.1.1.6. Ograniczenia w przechodzeniu do miejskich collegia i corpora / 249
3.1.2. Majątki miast i majątki świątyń pogańskich / 252
3.1.3. Prefekt i elity miejskie / 254
3.2. Corpora / 263

Zakończenie, czyli jeszcze raz o miejscu PPO Italii w strukturze administracyjnej cesarstwa / 275
Lista ustaw skierowanych do PPO Italii do r. 425 / 281

Bibliografia / 293
Summary / 309
Indeks / 315

Szymon Olszaniec