W roku 2011 z inicjatywy i staraniem Wydawnictwa Naukowego Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu ukazał się drukiem t. I Opera selecta zawierający wybór prac Profesora poprzednio publikowanych i kilku nowych w języku niemieckim, noszących tytuł Polen und Preussen von. 15 bis 18. Jahrhundert. Bestandaufnahme und Perspektiven. Tom II Opera selecta znajdujący się w druku obejmie z kolei prace już opublikowane, głównie w Wielkiej Brytanii i znów kilka nowych teksów w języku angielskim i będzie nosił tytuł Poland and Prussia in the Balic Area from the Sixteenth to the Eighteenth Century. Tom III zawiera prace publikowane w języku polskim, norweskim i szwedzkim dotyczące dziejów Norwegii, Szwecji, Danii oraz stosunków polsko – skandynawskich. Tom IV Opera selecta ma tytuł: Reformacja i protestantyzm w Polsce i Prusach i zawiera 35 artykułów już publikowanych. Zestawione w jednym tomie tworzą niewątpliwie nową jakość.

Toruńskie środowisko historyczne budowane od podstaw po drugiej wojnie światowej przez osoby pracujące przed 1939 roku na uniwersytecie wileńskim i lwowskim zawsze miało szczęście do wybitnych postaci. Tak było także z Januszem Małłkiem, który pod wpływem domu rodzinnego, szczególnie ojca Karola, wybitnego działacza i publicysty mazurskiego, oraz nauczyciela historii w liceum pedagogicznym w Mrągowie, zarzucił pomysł parania się działalnością literacką i skoncentrował się na rozwijaniu zainteresowań historycznych. Podjęcie studiów w tym zakresie na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w 1955 roku przesądziło o drodze życiowej przyszłego profesora, a zapoczątkowany wtedy związek z toruńską uczelnią trwa od ponad pół wieku.

Trudno nie docenić znaczenia Pana Profesora Janusza Małłka dla umacniania naukowej pozycji toruńskiego środowiska historycznego. Jego publikacje, w których koncentrował się, szczególnie w pierwszym okresie badań, na kwestiach dziejów Prus Książęcych i Prus Królewskich w XVI i XVII wieku oraz problematyce reformacji w Polsce i Europie, były przyjmowane z dużym zainteresowaniem nie tylko przez historyków polskich, ale wywoływały żywą dyskusję i polemikę wśród specjalistów w innych krajach europejskich. Gdy zaś poszerzył obszar badań o kwestie związane z historią państw skandynawskich i Niemiec, stał się jednym z najbardziej rozpoznawalnych historyków polskich za granicą. Różnorodność nurtów badawczych, wyraźnie poszerzanych w miarę upływu lat, zaowocowała opublikowaniem przez Profesora Janusza Małłka ponad 500 prac naukowych. Wszystkie one, co powinno być wzorem dla innych badaczy, świadczą o głębokiej wiedzy i erudycji oraz znakomitym warsztacie, do którego Pan Profesor zawsze przywiązywał szczególną wagę. O wysokiej pozycji naukowej Profesora dowodzi Jego członkostwo w licznych towarzystwach i organizacjach naukowych, w tym m.in. Verein für Reformationgeschichte, Historische Kommission für Ost- und Westpreussiche Landesforschung czy też Polskiej Akademii Umiejętności.

Niewielu wybitnych pracowników nauki posiada umiejętność łączenia pracy naukowej z administracyjną. Również na polu organizacyjnym dokonania Profesora Janusza Małłka są znaczące. Dość wspomnieć o pełnieniu przez Pana Profesora funkcji kierownika Zakładu Historii Nowożytnej i Historii Krajów Skandynawskich, zastępcy dyrektora Instytutu Historii i Archiwistyki, pierwszego dziekana Wydziału Nauk Historycznych, a wreszcie prorektora UMK w latach 1999–2002. Spośród wymienionych, dodajmy nie wszystkich pełnionych przez Profesora funkcji, za najważniejszą, co jest bardzo subiektywną oceną, uznać chyba należy pełnienie obowiązków dziekańskich. To dzięki podjętym w 1993 roku działaniom powstał Wydział, który w prawie niezmienionej formie funkcjonuje przez blisko 20 lat, co jednoznacznie świadczy o tym, że gdy Pan Profesor przystępował do jego organizowania, miał wyraźnie nakreśloną wizję.

Oddawane do druku czterotomowe wydawnictwo prezentuje jedynie wybrane publikacje Profesora Janusza Małłka. Z natury rzeczy może ono przypomnieć jedynie niektóre z licznych Jego prac powstałych w ciągu ponad 50 lat jakże twórczej i bogatej działalności badawczej Pana Profesora, prac, które nadal funkcjonują w obiegu naukowym.

Prof. dr hab. Jacek Gzella
Dziekan Wydziału Nauk Historycznych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika

Det historiske miljoet i Toruń ble bygd av personer som hadde arbeidet pa universitetene i Vilnius og Lviv for den andre verdenskrig. Dette miljoet har alltid vart preget av lysende begavelser. Slik var det ogsa i Janusz Małłeks tilfelle. Hans far, Karol, var en fremragende aktivist og skribent i provinsen Masuria. Han og historielareren fra den pedagogiske videregaende skole i Mrągowo (Sensburg) fikk stor innflytelse pa Janusz’ livsvei. Istedenfor a vie seg til litteraturen fulgte han deres rad og konsentrerte seg om a utvikle sin interesse for historie. I 1955 begynte han a studere historie ved Nikolaus Kopernikus Universitetet i Toruń. Dermed var karrieren til den framtidige professoren bestemt, og han har na vart knyttet til universitetet i over 50 ar.

Professor Janusz Małłeks betydning for den vitenskapelige utviklingen av det historiske miljoet i Toruń er uvurderlig. Han konsentrerte seg, spesielt i den tidlige forskningsperioden, om Hertugdommet Preussens og Det kongelige Preussens historie pa 1500- og 1600-tallet, og om reformasjonens historie i Polen og Europa. Hans utgivelser om de ovennevnte emner vakte stor interesse blant polske historikere, og framkalte ogsa diskusjon blant spesialister i andre europeiske land. Gjennom sin forskning pa Skandinavias og Tysklands historie, ble han en av de mest kjente polske historikere i utlandet. I arenes lop utvidet professoren stadig forskningsomradet. Resultatet var over 500 publiserte avhandlinger. Alle disse avhandlingene vitner om stor allmennfaglig kunnskap. Hans virksomhet kan tjene som et forbilde for andre forskere. Professorens medlemskap i tallrike selskaper og vitenskapelige organisasjoner, bl.a. i Polska Akademia Umiejętności (Det polske kunstog vitenskapsakademi), Verein für Reformationgeschichte, Historische Kommission für Ost- und Westpreussiche Landesforschung, eller International Commission for the History of Representative and Parliamentary Institutions er bevis pa hans hoye stilling i det vitenskapelige miljoet.

Det er ikke mange dyktige vitenskapsmenn som har evne til a kombinere vitenskapelig og administrativt arbeid. Professor Janusz Małłek har gjort en betydelig innsats nar det gjelder organiseringsarbeid. Det er nok a nevne noen av stillingene professoren har hatt ved universitetet i Toruń: leder for Senteret for moderne historie og de skandinaviske landenes historie, nestleder for Instituttet for historie og arkivstudier, den forste dekan for Fakultetet for historiske studier, og endelig prorektor ved Nikolaus Kopernikus Universitetet i arene 1999–2002. Blant de nevnte stillinger er etter min mening dekanstilligen den viktigste. I 1993  begynte Janusz Małłek nemlig a arbeide for a danne et separat fakultet. Takket vare hans aktivitet ble det dannet et fakultet som har fungert i narmere tjue ar i nesten samme form. Det vitner entydig om at professoren hadde et klart bilde av verket da han satte i gang organiseringen av fakultetet.

Firebindsutgivelsen som gar i trykken na, inneholder kun utvalgte publikasjoner av professor Janusz Małłek. Naturlig nok kan den bare presentere noen fa av hans tallrike avhandlinger skrevet i lopet av en periode pa over 50 ar – avhandlinger, vel a merke, som fremdeles fungerer i i den vitenskapelige diskurs.

Professor Jacek Gzella
Dekan for Fakultetet for historiske studiem ved Nikolaus Kopernikus Universitetet i Toruń