OPIS
Trudno uznać, że II wojna światowa należy już do przeszłości. Wszak żyje wciąż w opowieściach świadków historii, w działaniach społeczników i edukatorów, w dyskusjach polityków. A co po niej pozostało w życiu rodzin Polek i Polaków ocalałych z niemieckich obozów koncentracyjnych? Książka prezentuje wieloletnie badania autorki nad polskim drugim pokoleniem obozowym, tj. dziećmi więźniarek i więźniów politycznych nazizmu. Co mogło dla nich oznaczać dorastanie w domu, w którym przemoc i strach zapisały się w ciałach i wspomnieniach rodziców? W jakich sytuacjach echa minionej wojny rozbrzmiewały w peerelowskiej codzienności? Czy i jak biografie rodziców kształtowały pamięć i doświadczenia potomkiń i potomków? Skonstruowana w książce opowieść to wielogłos, odtwarzający skomplikowane przeżycia pierwszego pokolenia powojennego. Autorka proponuje, aby do popularnego pojęcia transgeneracyjnej traumy przyłożyć soczewkę codziennego, „zwyczajnego“ cierpienia. Swoją metodologią wskazuje z kolei wartość długoterminowej współpracy badaczki z badanymi – dla obu stron.
SPIS TREŚCI
Wprowadzenie / 7
Część pierwsza
Konteksty teoretyczno-metodologiczne
Rozdział 1. pamięć i biografia / 19
Badania nad pamięcią / 21
Badania nad biografią / 25
Kontekst metodologiczny (i nie tylko) / 36
Drugie pokolenie. O próbie badawczej / 63
(Współ)praca nad badaniami / 76
Rozdział 2. Pamięć i trauma ii wojny światowej. Badania i świadectwa / 85
Korzenie badań nad traumą i dysfunkcjami w rodzinach ofiar II wojny światowej. Obserwacje psychiatrów i psychologów / 86
Polskie drugie pokolenie zabiera głos / 99
Polityka pamięci / 114
Część druga
„Ja także byłam ofiarą wojny”. Rodzinne doświadczenia biograficzne
Rozdział 3. drugie pokolenie o swoich rodzicach / 139
„W porę się pani nie odpępniła. No właśnie”. Nadmierne przywiązanie / 139
„Do rodziny nie miała wielkiej wrażliwości”. Nieobecność / 148
„Nie nadawał się na ojca po tych swoich przeżyciach”. Ojcowie (najczęściej) nieobecni – w życiu, w narracjach, emocjonalnie / 152
„Zawsze była naj”. Dominacja / 158
„To na pewno ten obóz”. Demoralizacja / 167
„Byłam nieznośna”. Przemoc psychiczna wobec dzieci / 173
„Mamusia była zawsze chora”. Zdrowie psychiczne rodziców / 175
Rozdział 4. Drugie pokolenie o swoich doświadczeniach / 185
„Miłość z prawdziwego zdarzenia”. Rodzice jako inspiracja / 185
„Co ty grymasisz”. Obóz przy rodzinnym stole / 189
„Trochę nerwowa, inaczej wrażliwa”. Nerwy, lęki i koszmary / 191
„Piąte koło u wozu”. Poczucie samotności / 195
Rozdział 5. Powojenne doświadczenie kolektywne / 201
„Te lata były ciężkie”. Nowy kontekst polityczny / 202
„Polska chciała być czystą”. Emigracja / 204
„Wiem, jaka jest prawda”. Edukacja historyczna i przekaz historyczny w domu / 206
„Ogólna bieda była”. Powojenna sytuacja materialna / 211
Wśród ludzi z doświadczeniami traumatycznymi / 215
Rozdział 6. Przekaz wiedzy o doświadczeniu rodziców / 239
„To było od zawsze”. Obóz jako naturalny element rodzinnej historii / 239
„W krótkich zdaniach”. Wspomnienia mimochodem / 242
„Tylko takie anegdoty”. Przekaz kontrolowany / 244
„Chcę to mieć”. Dopytywanie, doczytywanie / 246
„Nie wracało się”. Niechęć, unikanie / 250
„Niezbadane losy naszych rodzin”. Biografie polsko-żydowskie / 254
Rozdział 7. Identyfikacja z kategorią „drugiego pokolenia” / 261
„Moje życie jest gdzie indziej”. Identyfikacja „jałowa” / 262
„To jest strasznie dołujące”. Identyfikacja „negatywna” / 265
Identyfikacja „pozytywna” / 268
Rozdział 8. Transformacja na przestrzeni lat / 283
„Nabrałam odwagi myśleć, że…” Zmiana myślenia o relacji z rodzicem / 284
Zmiana podejścia do tematyki obozowej / 289
Rozdział 9. Cierpienie / 301
„To wynikało z jakiejś traumy”. Definiowanie cierpienia / 302
„Rodzaj pewnego oczyszczenia”. Ulga w cierpieniu / 308
„Nie można tego zgubić”. Cierpienie fundujące / 310
„Nie dopuszczać do tego”. Cierpienie zinterpretowane / 312
Zakończenie / 319
Bibliografia / 333
Aneks 1. Lista rozmówców / 349
Aneks 2. kwestionariusze pytań do wywiadu biograficznego i swobodnego / 355
Summary / 357
Indeks osób / 361
Historia
Historia
Historia
Historia wojskowa
