Europa Orientalis. Studia z Dziejów Europy Wschodniej i Państw Bałtyckich. 1/2009

„Europa Orientalis" to rocznik o zasięgu międzynarodowym, podejmujący szeroko pojętą problematykę dziejów Europy Wschodniej oraz stosunków politycznych, ekonomicznych, etnicznych, kulturowych oraz kwestie dotyczące bezpieczeństwa i obronności na tym obszarze w okresie współczesnym (XX-XXI wiek). Periodyk powstał w odpowiedzi na postulaty przedstawicieli polskich i zagranicznych ośrodków naukowych, w których programach badawczych znajduje się Europa Wschodnia oraz Rosja Sowiecka i współczesna Rosyjska Federacja. Łamy „Europy Orientalis" wypełniają artykuły naukowe, materiały źródłowe, polemiki, recenzje oraz sprawozdania z najważniejszych wydarzeń naukowych i popularno naukowych, których tematem są kwestie dotyczące Europy Wschodniej łącznie z obszarem Rosji. Periodyk jest także przeznaczony dla osób interesujących się dziejami narodów i krajów Europy Wschodniej, ich współistnieniem, wzajemnymi wpływami kulturowymi oraz funkcjonującymi w życiu codziennym stereotypami. Istotne miejsce będzie także zajmowała pamięć i polityka historyczna, historia wojskowa, oraz problemy bezpieczeństwa, zarówno w kontekście historycznym, jak i współczesnym. W czasopiśmie jest także miejsce dla prezentowania wyników badań z zakresu stosunków państwowych i międzynarodowych oraz obronności i bezpieczeństwa morskiego w regionie nadbałtyckim.

Oddajemy do Państwa rąk pierwszy numer czasopisma „Europa Orientalis. Studia z Dziejów Europy Wschodniej i Państw Bałtyckich". Według założeń redakcji ma to być rocznik o zasięgu międzynarodowym, podejmujący szeroko pojętą problematykę dziejów Europy Wschodniej oraz stosunków politycznych, ekonomicznych, etnicznych i kulturowych na tym obszarze w okresie współczesnym (XX-XXI wiek). Na potrzebę powołania do życia takiego periodyku od wielu lat zwracali uwagę przedstawiciele polskich i zagranicznych ośrodków naukowych, w których programach badawczych znajduje się Europa Wschodnia. Wielu z nich zgodziło się wejść do Kolegium Redakcyjnego i aktywnie uczestniczyć w jego pracach. Liczymy, że ich uwagi i opinie sprawią, iż teksty publikowane na łamach „Europa Orientalis" będą nie tylko wartościowe pod względem merytorycznym, lecz także interesujące ze względu na podejmowaną tematykę. Do współpracy przy redagowaniu czasopisma zapraszamy wszystkie osoby interesujące się najnowszą historią i współczesnym obliczem Europy Wschodniej. Liczymy na Państwa teksty: artykuły naukowe, nieznane teksty źródłowe, wypowiedzi, recenzje i sprawozdania z najważniejszych przedsięwzięć naukowych, które podjęto na obszarze Europy Wschodniej. Wierzymy, że naszymi autorami i czytelnikami będą nie tylko Koleżanki i Koledzy z polskich i zagranicznych ośrodków naukowych, z którymi Wydział Nauk Historycznych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika od wielu lat współpracuje (m.in. z Warszawy, Poznania, Wrocławia, Białegostoku, Olsztyna, Lublina, Rzeszowa, Gdańska, Krakowa, Rygi, Wilna, Kowna, Kłajpedy, Szawli, Grodna, Homla, Mińska, Lwowa, Kijowa, Czerniowiec, Łucka, Opawy, Moskwy, Omska, Barnauł, Jakaterinburga, Tambowa i Kiszyniowa), lecz także osoby z wielu innych miast i placówek naukowych.

Przekazany właśnie Państwu pierwszy numer „Europa Orientalis" jest publikacją specyficzną, zarówno ze względu na swoją objętość, jak i zawartość. Znalazły się tutaj materiały z jednego z większych przedsięwzięć Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w ostatnich latach, tj. z międzynarodowej konferencji naukowej „Polska-Litwa", która odbyła się 13-14 października 2005 r. w Toruniu. Jej organizatorami były Instytut Historii i Archiwistyki, Instytut Stosunków Międzynarodowych oraz Katedra Etnologii i Antropologii Kulturowej, a kierownictwo naukowe sprawowali dziekan Wydziału prof. Waldemar Rezmer oraz dyrektor Instytutu Stosunków Międzynarodowych prof. Zbigniew Karpus.

Od redakcji /9

Część I. W kręgu etnologii i przemian kulturowych
Romualdas Apanavičius - Polish influence towards the Lithuanian traditions of playing the ethnic musical instruments /13
Alfonsas Motuzas - The influence of Polish culture on Lithuanian devotional practices /39
Rimantas Sliužinskas - Links between Lithuanian and Polish folk songs: comparative typological research studies /51
Laima Anglickienė - Obraz Polaków w folklorze litewskim /65
Greta Lemanaitė-Deprati - Chleb w tradycji polsko-litewskiej /79
Gustaw Juzala - Historia w pieśniach ludowych pograniczy polsko-litewskich /91
Wojciech Olszewski - Obszar byłego Wielkiego Księstwa Litewskiego jako tło ustaleń teoretycznych w nurcie humanistycznym polskiej myśli etnicznej
do drugiej wojny światowej /105
Светлана Червонная - Польский Вильно - литовский Вильнюс и тень Советского Союза: от сентября 1939 до июня 1941 (история и ее отражение
в искусстве) /115
Anna Nadolska-Styczyńska - Z Litwy na krańce świata. Kilka uwag o polskich badaczach obszarów i kultur pozaeuropejskich /165

Część II. W kręgu tradycji i wzajemnych kontaktów
Jūratė Kiaupienė - Naród polityczny Wielkiego Księstwa Litewskiego a przestrzeń jagiellońska /187
Jan Tęgowski - Dynastyczne kontakty rodzinne litewsko-mazowieckie w XIII-XV wieku /197
Władysław Berkowski - Wołyń w systemie celnym Wielkiego Księstwa Litewskiego i Korony Polskiej (XVI - połowa XVII wieku) /217
Stanisław Alexandrowicz - Rola mecenatu magnackiego w rozwoju kartografii ziem Rzeczypospolitej Obojga Narodów w XVI - I połowie XVII wieku /235
Jonas Drungilas - Adaptacja i integracja pierwszego pokolenia szlachty polskiej osiedlającej się na Żmudzi (II połowa XVI - początek XVII wieku) /255
Rūstis Kamuntavičius - Status polityczny Litwy w Rzeczypospolitej Obojga Narodów: interpretacje francuskie i włoskie w drugiej połowie XVI i w XVII wieku /279
Agnius Urbanavičius - The new citizens of Vilnius from Polish Royal Prussia 1661-1795 /307
Zigmantas Kiaupa - Dwa państwa i dwie prowincje Rzeczypospolitej Obojga Narodów w drugiej połowie XVIII wieku /337
Ramunė Šmigelskytė-Stukienė - „Wielkie Księstwo" i „prowincja litewska" w piśmiennictwie politycznym okresu rozbiorów / 349
Rimantas Miknys - Najnowsza historiografia litewska o stosunkach narodowościowych na Litwie w końcu XIX - pierwszej połowie XX wieku. Stan badań /365
Vaida Kamuntavičienė - Opitołoki: parafia rodzinna Czesława Miłosza w pierwszej połowie XX wieku /373
Krzysztof Buchowski - Polacy i Litwini - wzajemne stereotypy przez wieki /391
Vladas Sirutavičius - Relationship between the Lithuanians and the Jews in Lithuanian historiography: problems of investigations /405
Andrzej Pukszto - Postawy ziemiaństwa na Litwie w okresie przemian politycznych lat 1914-1920 /415
Aleksander Smoliński - Dlaczego 10 Pułk Ułanów otrzymał nazwę „Litewskich"? /435
Dorota Michaluk - Przebieg granicy białorusko-litewskiej w propozycjach działaczy BRL 1918-1919 /451
Jarosław Centek - Ewakuacja wojsk niemieckich z ziem litewskich po zakończeniu I wojny światowej /467
Tomasz Gajownik - Rywalizacja wywiadowcza Polski i Litwy w latach 1921-1939. Problematyka badawcza /495
Waldemar Rezmer - Potencjał ludnościowy międzywojennej Litwy i możliwość jego mobilizacji /515
Jonas Vaičenonis - Początek wojny polsko-niemieckiej według pułkownika Sztabu Generalnego armii litewskiej Kazysa Griniusa /529
Maciej Szczurowski - Władze i społeczeństwo Litwy wobec Polaków internowanych we wrześniu 1939 roku /541
Wanda Krystyna Roman - Władze litewskie wobec polskiej konspiracji niepodległościowej na Wileńszczyźnie 1939-1941 /563
Irena Mikłaszewicz - Rola Jana Pawła II w procesie przemian na Litwie (według materiałów byłego archiwum KGB w Wilnie) /579
Asija Kovtun - Antropologiczne refleksje Czesława Miłosza w książce „Piesek przydrożny" /593
Olesia Teterska- Współpraca trójstronna Polski, Litwy i Obwodu Kaliningradzkiego /607

Waldemar Rezmer