Faust J. W. Goethego na scenach polskich. Grotowski - Szajna - Jarocki

W przypadku studium dr Bogny Paprockiej-Podlasiak mamy do czynienia z dziełem naukowym o dużej wartości, rzetelnym i pomysłowym równocześnie, śmiałym, ale nie beztroskim w ocenie polskich prób z Faustem. Badaczka świetnie rozumie i zna nie tylko tekstową podstawę badanych inscenizacji dramatu Goethego, lecz swobodnie porusza się w gąszczu interpretacji Fausta, których jest bez liku, uwydatniając na zmianę cztery linie interpretacyjne ważne dla polskich pisarzy i twórców teatru: a) oświeceniową, akcentującą wątek postępu, nauki, poznania, słabo przyswajalną w kulturze polskiej; b) egzystencjalną, skupioną na motywie miłości, temacie młodości i śmierci, pragnień i lęków, losu i przeznaczenia, wolności i determinacji; c) historyczną, wydobywającą w inscenizacjach wartości znamienne dla danego momentu historycznego, jego tragizm; d) metafizyczną, skoncentrowaną na boskich i/lub mefistofelicznych determinantach ludzkiego dążenia do osiągnięcia indywidualnej i zbiorowej pełni.  Fascynująca, klarownie napisana, godna polecenia rozprawa!

Z recenzji wydawniczej prof. dra hab. Jarosława Ławskiego

Wprowadzenie. Z problemów teatralnej recepcji dramatu Goethego w Polsce. Lektura Fausta po 1945 roku / 9

Rozdział pierwszy
„Wolna parafraza na temat Fausta”. Dramat Goethego w teatrze Jerzego Grotowskiego / 21
1. „Faust bez Goethego” / 23
2. Formuła paktu z diabłem, czyli E=mc2 / 32
3. Faust Grotowskiego jako studium o samotności człowieka / 36
4. Małgorzata, czyli „eksperyment biologiczny” / 44
5. Wolna ziemia z wolnym ludem, czyli „eksperyment socjologiczny” / 49
6. Dionizos w Fauście Grotowskiego / 51
7. Wagner – współczesny Faust? / 53
8. Tragiczne dzieje doktora Fausta według Marlowe’a w teatrze Grotowskiego / 62

Rozdział drugi
„Jedermann roku 1945 i 1971”. Faust w teatrze Józefa Szajny / 75
1. Teatr autorski Szajny / 77
2. Motywy faustyczne w pracach plastycznych artysty / 87
3. Realizacja sceniczna Fausta Goethego / 90
3.1. Tworzywo literackie i koncepcja inscenizacyjna / 90
3.2. Wobec tradycji romantycznej / 95
3.3. Wrota śmierci / 101
3.4. Piętno więźnia / 105
3.5. „Noc Duchów” a „Noc Dziadów” 112
3.6. „Chór męczenników”  / 114
3.7. „Golgota człowiecza” / 120
3.8. „Ślepcy” Bruegla w Fauście Szajny / 132
3.9. Duch Ziemi / 143
3.10. Mefistofeles jako zło historyczne / 148
3.11. Małgorzata, czyli śmierć / 160
3.12. „Osądzony!”, a nie „potępiony!” / 171

Rozdział trzeci
Wtajemniczenie w los. Faust Goethego w teatrze Jerzego Jarockiego / 179
1. Teatr Jarockiego / 181
2. Droga do Fausta / 188
2.1. Inscenizacja Na czworakach Tadeusza Różewicza / 188
2.2. Inscenizacja Ślubu Witolda Gombrowicza / 210
2.2.1. Miejsce Ślubu w teatrze Jarockiego / 210
2.2.2. Wystawienie Ślubu w Starym Teatrze / 221
2.2.2.1. Henryk Jarockiego – Faust romantyczny? / 221
2.2.2.2. Noc Fausta, noc Henryka / 230
2.2.2.3. Ślub i Faust w teatrze Jarockiego:  pozytyw–negatyw / 242
3. Inscenizacja Fausta Goethego w Starym Teatrze w Krakowie / 249
3.1. „Prolog w teatrze” i „Prolog w niebie” w ujęciu Jarockiego / 249
3.2. Faust, czyli ratio / 257
3.3. Małgorzata i Faust: dwie linie losu / 264
3.3.1. Kategoria losu w teatrze Jarockiego / 264
3.3.2. Różne wymiary losu w dramacie Goethego / 268
3.3.2. Diastola i systola jako modele losu Małgorzaty i Fausta /272
3.4. Noc Walpurgi /297
3.5. „Urocza okolica” jako scena finałowa przedstawienia /301

Zakończenie / 307
Bibliografia / 309
Nota / 333
Indeks osobowy / 335

Bogna Paprocka-Podlasiak