Nieznośna płynność rzeczy. Dyskurs, retoryka, interpretacja w nie-dualizującym sposobie mówienia

Książka Nieznośna płynność rzeczy. Dyskurs, retoryka, interpretacja jest monografią oryginalnego i inspirującego projektu austriackiego filozofa Josefa Mitterera. W jego koncepcji, zwanej nie-dualizującym sposobem mówienia,  nie zakłada się dystynkcji między przedmiotem a jego opisem. Książka stanowi ambitny interdyscyplinarny projekt, w którym wskazuje się złożoność tej propozycji i jej wartość dla badań humanistycznych.
Nie-dualizująca filozofia jest ujęta nie tylko w kontekście radykalnego konstruktywizmu, z którym Mitterer jest najczęściej kojarzony, ale również w kontekście neopragmatyzmu Richarda Rorty’ego i Stanleya Fisha, stylów myślowych Ludwika Flecka, projektu nowej retoryki Chaima Perelmana i koncepcji dyskursów Michela Foucaulta.
Autorka wskazuje, że nie-dualizująca retoryka jest sensowną alternatywą wobec retoryki tradycyjnej. Funkcjonalizuje ją także w obszarze badań literaturoznawczych jako interesującą propozycję nie-dualizującego modelu interpretacji.
Nieznośna płynność rzeczy przynosi również istotne uzupełnienie i rozwinięcie lapidarnych, a często także niejasnych, sformułowań Mitterera. Dzięki temu sama koncepcja nie-dualizującego sposobu mówienia staje się bardziej spójna i w większym stopniu podatna na zastosowania w naukach humanistycznych.

Książka doktor Marzenny Cyzman to jedna z bardziej ambitnych teoretycznie i oryginalnych filozoficznie rozpraw w obszarze badań literaturoznawczych. Jest to zarazem pierwsza polska inspirująca i autorsko zaprojektowana monografia problemu nie-dualizującego sposobu mówienia. Mam ogromną nadzieję, że dzięki rozprawie doktor Marzenny Cyzman projekt Josefa Mitterera przestanie być wreszcie odczytywany w Polsce jako absurdalna wizja świata redukowanego do opisów. Stanie się on w zamian użytecznym narzędziem stosowania interpretacji oraz technik dyskursywnych wykluczających dominację i uniemożliwiających  uzurpowanie sobie nienależnych pozycji w debatach, zarówno akademickich, jak i publicznych.

Z recenzji dr hab. Ewy Bińczyk

Wstęp. Kilka opisów so far / 11
Założenia i cele badawcze / 11
Zasadnicza trudność w badaniach projektu Mitterera. Czytelnik jako „przybysz z zewnątrz” / 30

CZĘŚĆ I. W stronę retoryki

Rozdział 1
Wobec dyskursu dualizującego. Upiorne widmo dowolności / 41
Prawda i przemoc / 47
Dowolność, przygodność, przypadkowość… / 61

Rozdział 2
Jak uciec przed płynnością rzeczy, czyli nie-dualizujący podręcznik dualizującej retoryki / 81
Z filozofii retoryka / 81
Retoryczne nihil novi? /  96

Rozdział 3
Wobec dyskursu nie-dualizującego. Bardzo krótki kurs nie-dualizowania / 117

Co robi nie-dualista w sytuacji sporu? Negocjuje? Deliberuje? Milczy? / 117
I had a non-dualizing dream… / 131
Dodatek. Dualizujące chwyty retoryczne Mitterera / 150

CZĘŚĆ II. W stronę interpretacji

Rozdział 1
Ucieczka od tekstu? Rorty’ego anty-dualistyczne, Mitterera nie-dualizujące, czyli o (różnym?) przełamywaniu dualizmów w interpretowaniu / 159
Interpretacja „od” tekstu. Nie-dualizujący model interpretacji / 159
Po tamtej stronie interpretacji. Rorty’ego przełamywanie dualizmu / 165

Rozdział 2
Nie pytajcie o tekst, pytajcie o interpretację. (Jeszcze) dualizujące zmagania z (nie)dualizującą interpretacją / 187
Czy na ćwiczeniach profesora Mitterera jest tekst? / 187
Tertium datur. Obiekt jako proces / 201
Dodatek. Łańcuchy deskrypcji/interpretacji / 220

Rozdział 3
Od interpretacji retoryki do retoryki interpretacji. Literaturoznawstwo jako technika argumentacji / 227
Spór „w ramach” słownika. Przypadek Rozłączenia Słowackiego / 227
Spór „o” słownik. Przypadek Murzynka Bambo Tuwima / 260
What the difference does it make? Koncepcje bez konsekwencji? / 281
Dodatek. Literaturoznawcze konsekwencje / 290

CZĘŚĆ III. W stronę konstruktywizmów

Rozdział 1
Nie-dualizująca filozofia Mitterera a radykalny konstruktywizm / 303
Kontekstualizacje myśli Mitterera / 303
Radykalny konstruktywizm: jedna nazwa, wiele znaczeń / 308
O radykalnym konstruktywizmie Glasersfelda i biokonstruktywizmie Maturany / 319

Rozdział 2
Różnice pozornie radykalne? Mitterera krytyka radykalnego konstruktywizmu / 339
Mitterera radykalna krytyka biologicznego konstruktywizmu Maturany / 339
Mitterera dystans względem Glasersfelda / 349
Różnice pozornie radykalne? Wybrane głosy o Mitterera krytyce radykalnego konstruktywizmu / 352
A jednak (tylko) konstruktywista ze względu na założenia? / 358

Zakończenie. Kilka opisów from now on / 363
Rezultaty i perspektywy badawcze / 363
Nowy wspanialszy (?) świat nie-dualizmu / 367
From now on. Zmiana (tymczasem po raz ostatni) / 384

Bibliografia / 385
Indeks osób / 417

Marzenna Cyzman